ปฏิจสมุปบาท
ปฏิจจสมุปบาท คือ ธรรมะที่อาศัยกันเกิดขึ้น เพราะมีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้ หมายถึง การวนเวียนในวัฏฏทุกข์ ปฏิจจสมุปบาทพระพุทธองค์ตรัสว่าเป็นธรรมอันลึกซึ้งมาก ยากที่จะหยั่งถึง ผู้ที่ทำลายการวนเวียนนี้ได้คือพระอรหันต์ บุคคลที่เหลือ ย่อมไม่พ้นจากวัฏฏะนี้ได้ ถ้าจะกล่าววงจรของปฏิจจสมุปบาทโดยองค์ธรรม ก็คือ เพราะมีความไม่รู้เป็นปัจจัย จึงมีการทำบุญทำบาป (สังขาร) เมื่อทำบุญ ทำบาปเป็นปัจจัยจึงมีผลของบุญบาป คือ การเกิดขึ้น (ปฏิสนธิวิญญาณ) เมื่อมี การเกิดขึ้นเป็นปัจจัยจึงมีนามและรูป (เจตสิกและรูป) เมื่อมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีอายตนะ (ตา หู จมูก ฯ) เมื่อมีอายตนะเป็นปัจจัยจึงมีการกระทบ (ผัสสะ) เมื่อมีการกระทบเป็นปัจจัยจึงมีเวทนา (ความรู้สึกต่างๆ) เมื่อมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา (ความติดข้อง) เมื่อมีตัณหาเป็นปัจจัยจึงมีภพ (กรรม) เมื่อมีภพเป็น ปัจจัยจึงมีชาติ (การเกิด) เมื่อมีชาติเป็นปัจจัย จึงมี ความแก่ ความทุกข์ต่างๆ
ผมสังเกตว่าปฏิจจสมุปบาทกล่าวถึงขันธ์ต่างๆ ยกเว้นสัญญาขันธ์ เรียนขอช่วยแก้ข้อข้องใจจากท่านผู้รู้ หากคำถามไม่นำไปสู่ปัญญาก็ชี้แนะด้วยครับ