พระสกทาคามี

พระอภิธรรมปิฎก ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ เล่ม ๓ - หน้าที่ 238

[๕๐] สกทาคามีบุคคล บุคคลชื่อว่า สกทาคามี เป็นไฉน?

บุคคลบางคนในโลกนี้ เพราะความสิ้นไปรอบแห่งสัญโญชน์ทั้ง ๓ เพราะทำราคะ โทสะ โมหะให้เบาบางลง เป็นพระสกทาคามี ซึ่งยังจะมาสู่โลกนี้คราวเดียวเท่านั้น แล้วทำที่สุดทุกข์ได้ บุคคลนี้เรียกว่า สกทาคามี

อรรถกถาสกทาคามีบุคคล

วินิจฉัยในนิทเทสแห่ง สกทาคามีบุคคล

บุคคลใด ย่อมมาอีกครั้งเดียวด้วยสามารถแห่งปฏิสนธิ เพราะเหตุนั้น ผู้นั้นจึงชื่อว่า สกทาคามี แปลว่า ผู้มาปฏิสนธิอีกครั้งเดียว

บทว่า " สกิเทว " ได้แก่ ครั้งหนึ่งเท่านั้น. บรรดาพระสกทาคามี ๕ จำพวก ๔ จำพวกพระองค์ไม่ทรงประสงค์เอา แต่ทรงประสงค์เอาเพียงพวกเดียวเท่านั้นในที่นี้ ด้วยบทว่า " อิมํ โลกํอาคนฺตฺวา " เพราะว่า พระสกทาคามี

บางพวกบรรลุสกทาคามิผลในโลกนี้ ย่อมปรินิพพานในโลกนี้นั่นแหละ

บางพวกบรรลุสกทาคามิผลในโลกนี้ ปรินิพพานในเทวโลก

บางพวกบรรลุในเทวโลก ปรินิพพานในเทวโลกนั่นแหละ

บางพวกบรรลุในเทวโลก แล้วเกิดขึ้นในโลกนี้แล้วจึงปรินิพพาน

รวมพระสกทาคามีทั้ง ๔ จำพวก ดังกล่าวมานี้

พระองค์มิได้ทรงประสงค์เอา ในสกทาคามีนิสเทสนี้. แต่พระสกทาคามี พวกใด บรรลุในโลกนี้ แล้วดำรงชีวิตอยู่ในเทวโลกตลอดอายุ แล้วก็เกิดขึ้นในโลกนี้อีก จึงปรินิพพาน พระสกทาคามีพวกเดียวนี้เท่านั้น พึงทราบว่า พระองค์ทรงถือเอาใน สกทาคามีนิทเทสนี้.

ถามว่า ก็พระสกทาคามีนี้ มีการกระทำที่แตกต่างกันกับพระโสดาบัน ที่ชื่อว่า เอกพีชี อย่างไรบ้าง

ตอบว่า พระโสดาบัน ผู้ชื่อว่า เอกพีชี ท่านมีปฏิสนธิครั้งเดียวเท่านั้น ส่วนพระสกทาคามีท่านมีปฏิสนธิ ๒ ครั้ง ข้อนี้ เป็นการทำที่แตกต่างกันระหว่างพระอริยะทั้งสองเหล่านั้น.

จบอรรถกถาสกทาคามีบุคคล