จิต และ เจตสิก!

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สนธนาธรรม ที่เขาเต่า วันที่ ๑-๔ สิงหาคม ๒๕๓๗

ท่านอาจารย์ "จิต" เป็นใหญ่ เป็นประธาน ในการ "รู้แจ้ง ลักษณะต่างๆ " ของ "อารมณ์" ที่กำลังปรากฏตามปกติ ตามความเป็นจริง "จิต" ไม่จำ "จิต" ไม่รู้สึกสุข ทุกข์ อะไรทั้งสิ้น เมื่อ "จิต" เกิดขึ้น "จิต" ก็ ทำกิจ เป็นใหญ่ เป็นประธาน ในการรู้แจ้ง "ลักษณะของอารมณ์" ส่วน "เวทนาเจตสิก" ก็ เกิดขึ้น พร้อมกันแล้วก็ ทำกิจ "รู้สึก" เป็นสุข หรือ เป็นทุกข์ หรือ เฉยๆ ใน "อารมณ์เดียวกับที่จิตรู้แจ้ง" คือ รู้ "อารมณ์" ที่กำลังปรากฏ ในขณะนั้นพร้อมกับ "การรู้แจ้งของจิต"

นี่คือ "นามธรรม" ที่เกิดร่วมกัน เกิด พร้อมกัน ที่เดียวกัน ดับ พร้อมกัน ที่เดียวกัน และ รู้ "อารมณ์" เดียวกัน แต่ มี "ลักษณะ" ต่างกัน มี "กิจหน้าที่" ต่างกัน "นามธรรม" นี้ คือ "จิต" และ "เจตสิก" เพราะฉะนั้น เจตสิก ๕๒ ประเภท จึงมีหน้าที่ ต่างกัน เฉพาะของตนๆ โดย ไม่เกี่ยวข้องกันเลย

"จิต" และ "เจตสิก" แม้จะ เกิด ร่วมกัน พร้อมกัน รู้อารมณ์เดียวกัน และ ดับ พร้อมกัน แต่ "จิต" เป็น "สภาพธรรมที่รู้แจ้งอารมณ์" ส่วน "เจตสิก" ประเภทใดก็ตาม ที่เกิดร่วมกับ "จิต" นั้นๆ มีกิจต่างกับ "จิต" หมายความว่า "เจตสิก" รู้ "อารมณ์เดียวกับจิต" แต่ "เจตสิก" มี "กิจหน้าที่" ตาม "ประเภทของเจตสิก" นั้นๆ

เช่น ถ้ามี "โลภเจตสิก" เกิดร่วมด้วยกับ "จิต" นั้นๆ "จิต" รู้ อารมณ์ อะไร "โลภเจตสิก" ก็ต้อง รู้ อารมณ์ นั้น แต่ "โลภเจตสิก" ติดข้อง ใน อารมณ์ ที่ "จิตรู้แจ้ง" ส่วน "โทสเจตสิก" ไม่ชอบ ใน อารมณ์ ที่ "จิตรู้แจ้ง" และ "เวทนาเจตสิก" รู้สึกทุกข์ สุข หรือ เฉยๆ ใน อารมณ์ ที่ "จิตรู้แจ้ง" ส่วน "สัญญาเจตสิก" จำ ใน อารมณ์ ที่ "จิตรู้แจ้ง" หมายความว่า "เจตสิก" เกิดกับ "จิตที่กำลังรู้แจ้งอารมณ์" แล้ว "เจตสิก" ก็ทำหน้าที่ของ "เจตสิก" เพราะฉะนั้น ไม่มี "ตัวของใคร" สักคน เพราะว่า ต่างก็ เป็น เพียง "สภาพธรรมต่างๆ " ที่ เกิด พร้อมกัน และ ดับ พร้อมกัน

หาใครสักคน ก็ไม่มี ในเมื่อ "เวทนาเจตสิก" รู้สึก แล้ว ก็ ดับ "สัญญาเจตสิก" จำ แล้ว ก็ ดับ "ผัสสเจตสิก" กระทบแล้วก็ดับ "จิต" รู้แจ้ง แล้วก็ดับ "จิต" และ "เจตสิก" เกิด แล้วก็ดับพร้อมกัน เกิดที่เดียวกัน ดับที่เดียวกัน และรู้อารมณ์เดียวกัน

"ขออนุโมทนา ท่าน ... ผู้เอื้อเฟื้อรูปภาพ ค่ะ"

ขออนุโมทนา