ลืมโกรธ ??

สนทนาธรรม ที่มูลนิธิฯ
ปฏิบัติธรรม
วันอาทิตย์ที่ ๒๕ ม.ค. ๒๕๕๒

อรสงสัย..ตอนที่ พระผู้มีพระภาคเจ้า เสวยพระชาติเป็น ขันติวาทีดาบส ก็ทราบว่ายังไม่ได้เป็น พระอนาคามี แต่ดูเหมือนทำยังไงท่านก็ไม่โกรธ จึงสงสัยว่า มีเหตุปัจจัยอย่างไร พระอนาคามีจึงไม่โกรธได้

ท่านอาจารย์ คุณอรวรรณก็ไม่โกรธ ไม่ใช่หรือค่ะ

อร ถ้ายังไม่มีเหตุปัจจัยให้โกรธ

ท่านอาจารย์ นั่นคือคำตอบ

อ. ธิดารัตน์ เมื่อชั่วโมงต้น ก็มีสนทนาเรื่องของโทสะกันเยอะแล้ว หลายๆ ท่านก็มีความเดือดร้อนกัน ในเรื่องของโทสะนี้แหละ เป็นส่วนใหญ่

ท่านอาจารย์ เดือดร้อน..เป็นธรรมหรือเปล่า? เป็นค่ะ แล้วเราเรียนอะไรค่ะ ศึกษาอะไร เพื่อให้รู้อะไร เวลาตอบว่าเป็นธรรม แต่เวลาโกรธๆ เป็นธรรมหรือเปล่า

อร ความ..จริง ศึกษาแล้วจำได้ว่า ธรรมเป็นอย่างนี้ ทุกอย่างเป็นธรรม ไม่มีเรา แต่ความเป็นเราที่เหนียวแน่นก็จะลืมว่าเป็นธรรม

ท่านอาจารย์ อันนั้น..เป็นปกตินะค่ะ แต่เวลานี้ กำลังฟังธรรม แต่ก่อนนั้นเป็นเราโกรธ วันนั้น วันนี้ คนนั้น คนนี้นะค่ะ แต่ขณะนี้เรากำลังฟังให้เข้าใจสิ่งที่มีจริงๆ ไม่ใช่เพียงแต่ได้ยิน แล้วก็จำว่าเป็นธรรม ต้องฟังให้ละเอียดจริงๆ ว่า ขณะนี้ เดี๋ยวนี้เป็นธรรมทั้งหมด เริ่มแล้ว ไม่มีเราที่นี่เลย ไม่มีใครสักคน แต่มีธรรม แต่ละอย่างที่ปรากฏ แต่ละทาง แล้วก็มีจริงๆ ด้วย แล้วก็เริ่มเข้าใจว่า เวลาที่เราไม่ได้ฟัง เพราะไม่รู้ จึงยึดถือสภาพธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย แม้แต่ความโกรธ ถ้าไม่มีปัจจัยก็ไม่เกิด

เกิดโกรธ ขณะนั้น...ลืม เป็นสิ่งที่เกิดเพราะมีปัจจัย แล้วใครก็บังคับบัญชาไม่ได้ เพราะฉะนั้น ในขณะนั้น เป็นการลืม เรื่องธรรม แต่การฟังธรรมเป็นการที่เราค่อยๆ จะ ไม่ลืมว่าขณะนี้เป็นธรรม เพราะฉะนั้น ทุกครั้งที่เราได้ฟังธรรม ก็คือขณะนี้ เริ่มตั้งแต่ไม่มีใครเลย แต่มีธรรม จนกว่าจรดกระดูก มีความเข้าใจจริงๆ ว่า เป็นธรรมทุกอย่างที่กำลังปรากฎ ฟังแค่นี้ค่อยๆ เข้าใจว่าเป็นธรรม จริงหรือเปล่าไม่ใช่ว่าจะบังคับให้ใครเชื่อ แต่สิ่งที่ได้ยินได้ฟัง ถ้ามีความเข้าใจเป็นพื้นฐานตั้งแต่ต้น ก็จะทำให้เริ่มเข้าใจละเอียดขึ้นๆ จนกระทั่งมีความเข้าใจจริงๆ ว่าเป็นธรรม จนกระทั่งไม่ลืม เพราะว่าเวลาเราฟัง เรากำลังฟังแล้วเข้าใจ

เมื่อเข้าใจว่าเป็นธรรมละเอียดขึ้น ถึงแม้จะไม่ได้ยิน ไม่ได้ฟัง ก็ยังระลึกได้ในสภาพของธรรมที่กำลังปรากฏ นี่คือการฟังธรรมเพื่อให้เข้าใจธรรม