รบกวนสอบถามผู้รู้ค่ะ
ได้อ่านหนังสือปรมัตถธรรมสังเขปมีข้อสงสัยขอรบกวนสอบถามท่านผู้รู้ดังนี้คะ
- ผัสสเจตสิกเป็นเหตุหรือเป็นนเหตุ
เป็นอเหตุกะหรือสเหตุกะ
เป็นเอกเหตุกะหรือทวิเหตุกะหรือติเหตุกะ
ขอขอบคุณทุกท่านที่ให้ความกระจ่างค่ะ
ผัสสเจตสิกเป็น นเหตุ เพราะไม่ใช่เหตุ ๖
ผัสสเจตสิกเป็น ทั้งอเหตุกะและสเหตุกะ เกิดกับจิตประเภทใดก็เป็นประเภทนั้น
ผัสสเจตสิกเป็นทั้งเอกเหตุกะและทวิเหตุกะและติเหตุกะ ตามประเภทของจิตนั้นๆ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
สภาพธรรมที่เป็นเหตุ ได้แก่ เจตสิก ๖ ประเภท คือ โลภเจตสิก โทสเจตสิก โมหเจตสิก, อโลภเจตสิก อโทสเจตสิก และ อโมหะ (คือ ปัญญาเจตสิก) ดังนั้นผัสสะ จึงเป็น นเหตุ เพราะ ไม่ใช่เหตุหนึ่งเหตุใดในบรรดาเหตุ ๖ ดังกล่าวนั้น
ผัสสเจตสิก เป็นสภาพธรรมที่กระทบอารมณ์ เป็นเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตทุกประเภทเกิดร่วมกับจิตทุกชาติ ไม่ว่าจะเป็นชาติกุศล ชาติอกุศล ชาติวิบาก หรือ ชาติกิริยาเกิดร่วมกับจิตประเภทใดก็มีความเสมอกันกับจิตประเภทนั้น ผัสสเจตสิก เมื่อเกิดร่วมกับจิตที่ไม่มีเหตุเจตสิกเกิดร่วมด้วย ก็เป็น อเหตุกะ เช่นผัสสเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตเห็น (จักขุวิญญาณ) ซึ่งเป็นอเหตุกจิต ผัสสเจตสิก จึงเป็นอเหตุกะ , ถ้าเกิดร่วมกับจิตที่มีเหตุเกิดร่วมด้วย เช่น เกิดร่วมกับกุศลจิต (กุศลจิตอย่างน้อยต้องมีเหตุ ๒ เกิดร่วมด้วย คือ อโลภเหตุ และ อโทสเหตุ ถ้ามีปัญญาเกิดร่วมด้วย ก็มีเหตุ ๓) ผัสสเจตสิก ก็เป็น สเหตุกะ คือ มีเหตุเกิดร่วมด้วย ถ้ากุศลจิตประเภทนั้น มีเหตุ ๒ เกิดร่วมด้วย ผัสสเจสติก ก็เป็น ทวิเหตุกะ และ ถ้ากุศลจิตประเภทนั้น ประกอบด้วยเหตุ ๓ คือ มีปัญญาเกิดร่วมด้วย ผัสสเจตสิก ก็เป็น ติเหตุกะ สำหรับจิตที่มีเหตุเดียวเกิดร่วมด้วย มีเพียงประเภทเดียวเท่านั้น คือ โมหมูลจิต (จิตที่มีโมหะเป็นมูล) เมื่อผัสสเจตสิกเกิดร่วมกับ โมหมูลจิต นี้ ผัสสเจตสิก ก็เป็นเอกเหตุกะ, ส่วนจิตที่เป็นอกุศลประเภทอื่น คือ โลภมูลจิต กับ โทสมูลจิต นั้น มีเหตุเกิดร่วมด้วย ๒ เหตุ กล่าวคือ โลภมูลจิต มี โลภเหตุ กับ โมหเหตุ เกิดร่วมด้วย, โทส-มูลจิต มีโทสเหตุ และ โมหเหตุ เกิดร่วมด้วย ดังนั้น เมื่อผัสสเจตสิก เกิดร่วมกับอกุศลจิต ๒ ประเภทนี้ ผัสสเจตสิก ก็เป็น ทวิเหตุกะ ดังนั้น ผัสสเจตสิก จึงเป็นได้ ทั้ง อเหตุกะ สเหตุกะ เอกเหตุกะ ทวิเหตุกะติเหตุกะ ขึ้นอยู่กับว่าผัสสเจตสิกจะเกิดร่วมกับจิตประเภทใด ครับ ...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
