เราจะปฏิบัติ

สนทนาธรรมที่มูลนิธิ
พื้นฐานพระอภิธรรม
อาทิตย์ที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๕๑

กนก ขอให้อาจารย์ช่วยอธิบายเพิ่มเติมว่าเวลาที่เราได้ยินคำพูดว่าศึกษาธรรมสิ่งที่สำคัญที่สุด ก็คือว่าต้องประพฤติปฏิบัติตามเลยทำให้มีความรู้สึกว่ากลับเป็นเหมือนว่ามีเราที่จะต้องประพฤติปฏิบัติตาม

อ.จ. เพราะฉะนั้น จะต้องไม่ลืมที่ได้ยินได้ฟัง แล้วว่าทุกสิ่งทุกอย่างเป็นอนัตตาเห็นไหมคะ ไม่มีความมั่นคงที่จะรู้ว่าแม้แต่คิด ขณะไหนก็ตามก็เป็นธรรม ตั้งแต่เกิดจนตายเป็นธรรมทั้งหมด ห้ามไม่ให้คิดอย่างที่กำลังคิดได้ไหม?ก็ไม่ได้แสดงให้เห็นว่ามีปัจจัยสะสมมาที่จะทำให้คิดอย่างนั้นเกิดขึ้นกับแต่ละคนไม่เหมือนกันเลย เพราะฉะนั้นการศึกษาธรรมลืมไม่ได้ว่าเป็นธรรมซึ่งเป็นอนัตตา ลืมเมื่อไหร่ก็คือคุ้นเคยกับการที่เคยยึดถือสภาพธรรม ว่าเป็นเราแม้คิดก็เข้าใจว่าเป็นเรา แม้ความจงใจและความตั้งใจเจตนาต่างๆ ก็เข้าใจว่าเป็นเราแม้โทสะหรือโลภะก็เข้าใจว่าเป็นเรา นี่ก็คือการฟังที่เคยได้ยินได้ฟังยังไม่พอที่จะเป็นปัจจัยที่จะให้ประพฤติปฏิบัติตามได้ ถึงแม้คนที่กำลังฟังในขณะนี้ก็รู้ว่ายังเป็นคนที่มีกิเลสทั้งนั้น เพราะฉะนั้นเวลาที่มีคำพูดที่เกิดจากอกุศลแสดงให้เห็นถึงว่ายังมีอกุศลนั้นๆ ที่ยังไม่ได้ดับไปนี่คือ การเห็นถูกว่าเป็นธรรมไม่ใช่เราแต่พอมีคำพูดหรือมีวาจาที่เป็นไปด้วยอกุศลแล้วก็มีตัวตนที่จะทำอย่างอื่นก็หมายความว่าการฟังยังไม่พอที่จะละคลายการยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตนด้วยเหตุนี้ ต้องมีความมั่นคงแล้วก็ไตร่ตรองธรรมคือ สิ่งที่กำลังมีจริงๆ ปรากฎในขณะนี้ ที่กล่าวว่าจริงปฏิเสธไม่ได้เลยมีความมั่นคงว่านี้เป็นธรรมแน่ๆ หรือเปล่า เพราะฉะนั้นสิ่งที่ปรากฏทางตาเป็นธรรมเห็นเป็นธรรม แล้วคิดนึกล่ะเป็นเราหรือเป็นธรรมนี่ก็แสดงให้เห็นว่า ทำไมบางครั้งคิดเป็นกุศล บางครั้งเป็นอกุศลบังคับบัญชาได้ไหม ไม่ได้ทุกคนอยากจะให้หมดอกุศลแม้คิดก็อยากจะให้เป็นกุศลพยายามที่จะบังคับให้เห็นกุศล แต่ถ้าตราบใด ที่ยังไม่รู้ลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริง จะหมดอกุศลที่ยึดถือสภาพว่าเป็นเราไม่ได้อกุศลทั้งหลาย จะหมดไปไม่ได้เลย

กนก ช่วยขยายความเพิ่มเติมหนูยังไม่เข้าใจที่ว่า “นี้เป็นทุกข์”

อ.จ. อะไรเป็นทุกข์ เราหรือธรรม ธรรมะ เพราะฉะนั้นก็ตรงกับที่ทรงแสดงว่าธรรมทั้งหลายเกิดแล้วดับแต่ยังไม่รู้จักว่า “นี้เป็นธรรม” แล้วจะไป “นี้ทุกข์”ได้ไหมคะในเมื่อธรรมเกิดธรรมดับถ้าเป็นเราไม่เกิดดับแน่เพราะเป็นเรา

กนก ถ้าเรามั่นคงในการฟังแล้วเข้าใจว่าขั้นของการฟังมีหลายระดับก็คือว่าเราก็ต้องฟังธรรมไปตามขั้นตามตอน

อ.จ. ความเข้าใจถูก จะทำให้ประพฤติปฏิบัติตามธรรม โดยไม่ใช่เราประพฤติ