คบบัณฑิต

สนทนาธรรมที่มูลนิธิ พื้นฐานพระอภิธรรมอาทิตย์ที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๕๑

กนก ในชีวิตประจำวันทำให้สับสนหลายอย่างเช่น ทางธรรมก็คือควรคบบัณฑิต

อ.จ. แล้วคบไหม มีใครบ้างที่ไม่ได้ยินคำว่า ไม่คบคนพาล แล้วคบไหมคบบัณฑิต แล้วคบไหม คนที่คบก็มี ไม่คบก็มี ไม่ใช่พอได้ยินแล้วสามารถจะประพฤติตามได้ทั้งๆ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส ทรงแสดงเกื้อกูลอุปการะแก่สัตว์โลกว่า จะไม่ได้รับประโยชน์อะไรจากพาลหรือคนพาล ไม่ได้นำสิ่งที่เป็นประโยชน์มาให้เลย แต่ยังคบ ลืมเลยว่าได้ยินได้ฟังมาอย่างไร เพราะฉะนั้นการจะประพฤติปฏิบัติตามไม่ใช่เรา การที่ฟังธรรมเพื่อความเข้าใจถูกต้องยิ่งๆ ขึ้น แล้วความเข้าใจที่ถูกต้องเป็นปัจจัยให้ทุกอย่าง เป็นไปในทางถูกต้องตามปัญญา เคยอยู่ในโลกที่มืดสนิท ใช้คำว่า “หลับ” ในสังสารวัฏฏ์ เพราะว่าไม่ได้รู้ความจริงเลย แล้วในขณะที่อยู่ในโลกของความมืดสนิทนี้ มีอะไรบ้างมีความเห็นถูกไหมว่าเป็นธรรม มีความเห็นถูกว่า เป็นสภาพธรรมที่เกิดดับหลากหลายแม้ โลภะ โทสะ โมหะ ก็เป็นธรรม แต่ในโลกมืดนั้นก็เต็มไปด้วย โลภะ โทสะ โมหะ รวมทั้งผู้ที่อยู่ในโลกมืดด้วย แก่งแย่ง ริษยา เบียดเบียนในความมืด ห้ามได้ไหม ในเมื่อมืดด้วยอวิชชา เพราะฉะนั้น ถ้ามีปัญญาเริ่มที่จะเข้าใจถูกต้องขึ้นทีละเล็กทีละน้อย คุณกนกวรรณมีศัตรูไหมค่ะ คุณอรวรรณมีศัตรูไหมคะ

อร. กิเลสและอกุศลใช่ไหมคะ

อ.จ. ค่ะ ไม่เป็นมิตรเลยคือกิเลสอกุศล แล้วก็เป็นนักรบที่เริ่มจะรบกับศัตรูหรือยัง แน่นอนค่ะ อะไรจะไปรบกับศัตรูไม่ได้ ถ้าไม่มีปัญญา นักรบยิงไว ยิงไกล แต่กว่าจะเป็นนักรบที่ ยิงไกล ยิงไว ได้ จากคนธรรมดาแล้วจะไปเป็นนักรบ ยิงไกล ยิงไวได้ไหม แม้แต่จะคิดที่จะคิดที่จะเข้าใจถูก เห็นถูก มั่นคงในการที่จะรู้ว่าเป็นธรรมที่เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัยไม่มีใครสามารถจะบังคับบัญชาได้ ก็จะต้องอาศัยการฟัง แล้วเข้าใจเป็นสังขารขันธ์ที่จะปรุงแต่ง

แม้แต่ความคิดสามารถที่จะเข้าใจได้ว่า ในขณะที่คิดก็เป็นธรรม ไม่ใช่เห็น ไม่ใช่ได้ยิน ก็จะมีความคุ้นเคยและเข้าใจธรรม ที่ได้ยินได้ฟังในขณะที่ธรรมนั้นๆ ปรากฏ ไม่ใช่เวลานี้เรารู้ธรรมมากมาย แต่เวลาธรรมปรากฏไม่รู้อะไรเลย แม้แต่ถามว่า คิดอะไรก็ลืมและข้ามไปเรื่องอื่นหมด แท้ที่จริงหลังเห็นก็คือคิด ก็ไม่รู้ เพราะฉะนั้น กว่าจะเป็นนักรบที่ยิงไวและยิงไกลคือ สามารถที่จะรู้แม้สิ่งที่เคยไกลมากจากความที่ถูกต้อง ก็สามารถที่จะเห็นตามความเป็นจริงว่า สิ่งนั้นเป็นสิ่งนั้นเพื่อที่จะได้รู้ความจริงว่าเป็นธรรม

เพราะฉะนั้น เพื่อประโยชน์ของตัวเอง บางคนก็มีนะคะ ฟังแล้วเราจะได้เป็นคนดี ฟังแล้วเวลาที่เราบริหารธุรกิจต่างๆ ก็สามารถจะบริหารได้ถูกต้อง ก็ไปหวังผลด้วยความเป็นเรา แต่นั่นไม่ใช่ผลเลยค่ะ ก็ยังอยู่ในความมืด ยังอยู่ในโลกของความมืด ซึ่งไม่เห็นจริงๆ ว่า อะไรคือศัตรู เพราะฉะนั้นศัตรูไม่ได้อยู่ข้างนอกนะคะ ถ้าโกรธใครสักคนหนึ่ง ศัตรูอยู่ที่ไหน

ใครเคยคิดที่จะละความโกรธให้หมดไปได้เลย ไม่เหลือเลย มีหนทางค่ะ คือปัญญา ไม่ใช่เราไปอ่านหนังสือเล่มนั้น ฟังเรื่องนี้แล้ว ก็พยายามที่เป็นตัวตน แต่ปัญญาที่เห็นถูก เข้าใจถูกตามความเป็นจริงของสภาพธรรม ว่าเป็นธรรม มิฉะนั้นจะไม่ได้พึ่งพระปัญญาคุณของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เพราะเราคิดเองแต่ พระปัญญาคุณของพระองค์ทรงอุปการะอนุเคราะห์ ๔๕ พรรษา เพื่อที่จะให้มีปัญญาที่จะเห็นธรรมถูกต้องตามความเป็นจริง ว่าเป็นธรรม จนกระทั่งสามารถที่จะดับการยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตนได้ไม่เหลือเลยในจิต แม้กำลังหลับสนิทหรือขณะใดๆ ทั้งสิ้น

เพราะฉะนั้น ก็ต้องอาศัยปัญญาอย่างเดียว เลิกคิดที่ว่า เมื่อไรเราจะไม่โกรธ เมื่อไรเราจะมีใจบุญกุศลมากๆ เป็นอย่างนั้นอย่างนี้ นั่นคือเรา แต่ไม่มีทางที่จะเป็นไปได้เลยค่ะ เพราะว่าตราบใดที่ยังมีปัจจัยที่จะให้เกิดอกุศล ความรวดเร็วของอกุศล ก็คือว่าไม่นานเลยค่ะ จากหลับสนิทแค่ตื่นเห็น ถึงเวลาที่อกุศลจะเกิดแล้ว ทั้งทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ แล้วอย่างนี้ จะไม่ให้พึ่งพระธรรมได้อย่างไร “ธัมมเตโช” พระวัจนะทุกคำเป็นกำลังที่สามารถที่จะเผาอกุศลได้

กนก หนูก็เลยเข้าใจว่าขณะนี้ก็คือ ถ้าเราทราบว่า การฟังธรรมมีหลายขั้นหลายตอน ก็พึงฟังธรรมให้ต่อเนื่องเป็นนิจสินไปเรื่อยๆ และเข้าใจในสิ่งที่อ่านหรือสิ่งที่ฟังเมื่อไรก็เมื่อนั้น ใช่ไหมคะ โดยไม่ต้องไปคิดว่าเราจะประจักษ์แจ้งสิ่งใดเมื่อไหร่ใช่ไหมคะ ค่อยๆ สะสมไป จากที่ได้ยิน ได้ฟัง สะสมไปเรื่อยๆ เมื่อไรก็เมื่อนั้น ไม่มีใครทราบได้ของแต่ละบุคคล

อ.จ. เดี๋ยวนี้เป็นธรรมหรือเปล่า เป็นค่ะ เมื่อกี้เป็นธรรมหรือเปล่า เป็นค่ะ คิดเมื่อกี้เป็นธรรมหรือเปล่า เป็นค่ะ ก็เป็นธรรมที่จะต้องรู้อย่างมั่นคงค่ะ ไม่ว่าจะคิดด้วยกุศลจิตหรืออกุศลจิต อย่างไรก็ตาม เรื่องอะไรก็ตาม ทั้งหมดก็ไม่ใช่เราK-011-25511012-คบบัณฑิต