ทุกข์นี้เป็นสัจจะ เป็นตัวเบียดเบียน [วิภังค์]

พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 297 พระองค์ทรงจำแนกไว้สัจจะละ ๔ ประการ เป็นของแท้ เป็นของไม่ผิด ไม่เป็นอย่างอื่น ที่กุลบุตรผู้จะตรัสรู้ทุกข์เป็นต้น พึงตรัสรู้ เหมือนอย่างที่ตรัสไว้ว่า *

ทุกข์ มีอรรถว่า บีบคั้น มีอรรถว่าอันปัจจัยปรุงแต่ง มีอรรถว่า ให้เร่าร้อน มีอรรถว่า ปรวนแปร อรรถ ๔ แห่งทุกข์นี้ เป็นอรรถของทุกข์ เป็นของแท้ เป็นของไม่ผิด ไม่เป็นอย่างอื่น

นาพาธกํ ยโต ทุกฺขํ ทุกฺขา อญฺญํ น พาธกํ พาธกตฺตนิยาเมน ตโต สจฺจมิทํ มตํ นอกจากทุกข์แล้ว ตัวเบียดเบียนย่อมไม่มี ตัวเบียดเบียนอื่นนอกจากทุกข์ก็หามีไม่ เพราะฉะนั้น ทุกข์นี้ บัณฑิตจึงรู้ว่าเป็น สัจจะ โดยกำหนดอรรถว่าเป็น ตัวเบียดเบียน.

ตํ วินา นาญฺญโต ทุกฺขํ น โหติ น จ ตํ ตโต ทุกฺขเหตุนิยาเมน อิติ สจฺจํ วิสตฺติกา เว้นจากตัณหานั้นแล้ว ทุกข์ย่อมไม่มีแต่เหตุอื่น และทุกข์นั้นย่อมไม่มีจากตัณหา