ทาน ๒๑ อย่าง [มังคลัตถทีปนี]

มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๓ - หน้าที่ 17

[๒๑] ก็ในทักขิณาวิภังคสูตร ในจตุตถวรรค อุปริปัณณาสก์

พระผู้มีพระภาคตรัสทานไว้ ๒๑ อย่าง. ก็บรรดาทาน ๒๑ อย่างเหล่านั้นทานใด บุคคลให้แก่สัตว์ดิรัจฉานเพื่อเลี้ยง ด้วยอำนาจคุณ มีความถึงทานใด บุคคลให้แก่สัตว์ดิรัจฉานเพื่อเลี้ยง ด้วยอำนาจคุณ มีความถึงพร้อมด้วยลักษณะเป็นต้น และด้วยอำนาจอุปาการะ มีการได้น้ำนม และ การเฝ้าเป็นต้น ทานนั้นไม่ทรงถือเอา เพราะไม่ประกอบด้วยลักษณะแห่งทาน.

จริงอยู่ การบริจาควัตถุที่พึงให้ของตน ด้วยอำนาจความปรารถนาเพื่ออนุเคราะห์และบูชา ชื่อว่าทาน. การบริจาควัตถุที่พึงให้ด้วยอำนาจความกลัว ความรัก และความประสงค์สินบนเป็นต้น หาชื่อว่าทานไม่ เพราะเป็นทานที่มีโทษ. วัตถุ (ของกิน) แม้เพียงคำครึ่งคำที่บุคคลให้แล้ว ก็ไม่ทรงถือเอา เพราะไม่สามารถในอันให้ผลตามมุ่งหมาย เหตุความที่ทานที่พอแก่ความต้องการยังไม่บริบูรณ์. ก็ทานใด บุคคลหวังเฉพาะผลโดยนัยเป็นต้นว่า บุญอันสำเร็จด้วยทานนี้นี่แหละ จงเป็นไปเพื่อความเจริญประโยชนสุขต่อไป แล้วให้แก่บรรดาสัตว์ดิรัจฉาน มีสุนัขสุกรไก่และกาเป็นต้น ชนิดใดชนิดหนึ่งซึ่งประสบเข้าแล้ว พอแก่ความต้องการ ทานนั้น ทรงถือเอาว่าทานในสัตว์ดิรัจฉาน. ดิรัจฉานทานนั้น ชื่อว่ามีอานิสงส์ ๑๐๐ เท่า เพราะให้อานิสงส์ ๕๐๐ คือให้อายุใน ๑๐๐ อัตภาพ. ให้วรรณะ ให้สุขะ ให้พละ ให้ปฏิภาณใน ๑๐๐ อัตภาพ. พึงทราบนัยในทานแม้สูงขึ้นไปอย่างนั้น. อนึ่ง บุคคลมีชาวประมง คนดักปลา เป็นต้น ผู้เลี้ยงชีวิตด้วยการเบียดเบียนสัตว์อื่น ชื่อว่าปุถุนชนผู้ทุศีล ทานที่ให้แก่ปุถุชนผู้ทุศีลผู้นั้น มีอานิสงส์พันเท่า. อนึ่ง บุคคลผู้มีศีลเหมือนผู้มีศีลไม่โอ้อวด ไม่มีมายา ไม่เบียดเบียนสัตว์อื่น เลี้ยงชีวิตด้วยกสิกรรม หรือด้วยพาณิชกรรมโดยธรรมสม่ำเสมอ ชื่อว่า ปุถุชนผู้มีศีล.ทานที่ให้แก่ปุถุชนผู้มีศีลนั้น มีอานิสงส์แสนเท่า.