สติเริ่มเกิดจะไม่ชัด

สนทนาธรรมที่มูลนิธิ ฯ
พื้นฐานพระอภิธรรม ครั้งที่ ๙๒
วันอาทิตย์ที่ ๗ มิถุนายน ๒๕๕๒

คุณชาลี อย่างท่านอาจารย์เคยบรรยายเมื่อ ๒ อาทิตย์ที่ผ่านมาว่า เมื่อสติจะเริ่มเกิดจะมีความไม่ชัด ความไม่ชัดนี่จะไม่ใช่ความสงสัย

ท่านอาจารย์ ขอประทานโทษนะค่ะ สภาพธรรมเป็นอย่างไร ก็ไม่มีใครสามารถจะเปลี่ยนแปลงได้ แต่ความรู้หรือความเข้าใจมากน้อยแค่ไหน ขณะนี้ ทุกคนรู้ว่ามีจิตเกิดดับสืบต่อด้วย เพราะว่า จิตเกิดขึ้นที่ละหนึ่งขณะ สภาพของจิตเป็นปัจจัยที่ทำให้ทันทีที่จิตนั้นดับไป จิตอื่นต้องเกิดสืบต่อทันทีไม่มีระหว่างคั่น เว้นจุติของพระอรหันต์เท่านั้น

นอกจากนั้นจิตทุกประเภททุกขณะ เป็นอนันตรปัจจัย ทันทีที่ดับ ก็เป็นปัจจัยให้จิตเกิดสืบต่อทันทีโดยไม่มีระหว่างคั่น เราก็ไม่รู้เลยใช่ไหม ว่าขณะนี้ เห็นไม่ใช่ได้ยิน เพราะเนียนมาก เกิดดับสืบต่อเร็วมากไม่ปรากฏที่จะทำให้เห็นว่า จากเห็นนี้ต้องดับไป จึงจะมีได้ยิน ไม่ใช่อย่างนั้นเลย แล้วจึงจะมีคิดนึก นี่คือการเกิดดับของสภาพธรรมอย่างรวดเร็ว

เพราะฉะนั้น การศึกษาธรรม แม้ว่าธรรมปรากฏ ปัญญารู้แค่ไหน ชัดหมายความถึงปัญญา ไม่ใช่หมายความถึงลักษณะของธรรม เสียงที่เบามาก ปรากฏได้ไหม ไม่ต้องไปเสียงดังเท่าไร เบาๆ ปรากฏได้ไหม ปรากฏได้ เสียงเบาหรือเสียงดัง ปรากฏต่างกันใช่ไหม ความเข้าใจถูกต้อง ไม่ว่าจะเสียงเบาหรือเสียงดัง ต้องเหมือนกัน ถ้าเป็นความรู้ชัด เพราะว่าขณะนั้นเป็นธรรม ไม่ใช่หมายความว่า เสียงเบาไม่ชัด เสียงดังชัด ไม่ใช่อย่างนั้นเลย แต่เป็นปัญญา ซึ่งรู้ตามความเป็นจริง ความชัด คือ ปกติสามารถจะเห็นถูกเข้าใจถูกในลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏได้ ต้องอบรม ต้องค่อยๆ เข้าใจขึ้นๆ เป็นหนทางเดียว เพราะว่า ถ้าถามใครทุกคนตอบได้ แข็งเป็นธรรม แต่เป็นเราเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด ยังไม่ถึงการที่จะปรากฏว่า ขณะนั้นเฉพาะแข็งปรากฏ แล้วจะเป็นอะไรได้ นอกจากจะเป็นธรรมอย่างหนึ่ง