การบรรลุธรรม

ควรทราบว่าการบรรลุธรรม คือการรู้แจ้งอริยสัจจธรรม เป็นเรื่องเฉพาะตน คือผู้ใดบรรลุผู้นั้นย่อมรู้ ไม่ใช่ต้องให้ผู้อื่นมาบอกหรือมารับรอง เหมือนการสำเร็จวิชาการทางโลก ที่ต้องให้มีผู้ออกใบรับรองว่าได้สำเร็จการศึกษาขั้นต่างๆ แต่การบรรลุธรรมเป็นปัญญาของวิญญูชน มีอุคคติตัญญูเป็นต้น ซึ่งท่านย่อมรู้เอง ว่าท่านบรรลุขั้นไหน

พระพุทธเจ้าตรัสว่า พระธรรมคำสอนเป็นศาสดาแทนพระองค์ ผู้ประพฤติปฏิบัติตาม

พระธรรมวินัย ผู้นั้นจะเห็นเอง บรรลุเอง รู้ได้ด้วยตนเอง ผู้ที่บรรลุเป็นพระอรหันต์

เมื่อสนทนาธรรมกับคนที่มีคุณธรรมต่ำกว่า เช่น พระโสดาบัน ท่านก็สามารถรู้ได้

ว่าใครเป็นพระโสดาบัน แต่พระโสดาบัน ไม่สามารถรู้คุณธรรมของพระอรหันต์ได้