วาโยธาตุ [โดยอิริยาบถ]

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑- หน้าที่ 684 พิจารณาดูกายโดยอิริยาบถ ความรู้ที่เป็นสติปัฏฐานภาวนา

ถึงสุนัขบ้าน และสุนัขจิ้งจอก เมื่อเดินไปก็รู้โดยแท้ว่า เรากำลังเดิน

แต่การรู้นั่น พระองค์มิได้ตรัสหมายเอาการรู้แบบนี้. เพราะว่าการรู้แบบนี้

ละ...สัตตูปลัทธิ (การยึดถือว่าเป็นสัตว์) ไม่ได้.

ถอน...อัตตสัญญา (ความสำคัญว่าเป็นอัตตา) ไม่ออก ไม่เป็นกรรมฐาน หรือสติปัฏฐานภาวนา

แต่การรู้ของภิกษุนี้ ละสัตตูลัทธิได้ ถอนอัตตสัญญาได้ เป็นกรรมฐาน หรือเป็นสติปัฏฐานภาวนา.

ความจริง การรู้นี้ พระองค์ตรัสหมายเอาการรู้สึกตัวอย่างนี้ว่า ใครเดิน? การเดินของใคร? เดินเพราะเหตุอะไร? ถึงในการยืนก็นัยนี้เหมือนกัน. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ใครเดิน ความว่า ไม่ใช่สัตว์ตัวไหนหรือคนคนไหนเดิน. บทว่า การเดินของใคร ความว่า ไม่มีการเดินของสัตว์ตัวไหน บทว่า เดินเพราะเหตุอะไร ความว่า เดินไป โดยการแผ่ขยายของ วาโยธาตุที่เกิดจากกิริยาของจิต