ละด้วยวิปัสสนาญาณ

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 59

อนึ่ง การละองค์นั้นๆ ย่อมมีด้วยวิปัสสนาญาณนั้นๆ เพราะเป็นปฏิปักษ์ในวิปัสสนาญาณ มีนามรูปปริจเฉทญาณ เป็นต้น ดุจการกําจัดความมืด ย่อมมีได้เพราะแสงสว่างแห่งประทีปฉะนั้น. คือ ละสักกายทิฏฐิ ด้วยการกําหนดนามรูป ละทิฏฐิที่ไม่มีเหตุและมีเหตุไม่เสมอกันด้วยการกำหนดปัจจัย ละความสงสัยด้วยการข้ามความสงสัย อันเป็นส่วนภายหลัง แห่งการกำหนดปัจจัยนั้นนั่นเอง ละความยึดถือว่าเราของเรา ด้วยการพิจารณากลาปะ (กลุ่ม กอง) ละสัญญาในธรรมที่ไม่เป็นมรรคว่าเป็นมรรค ด้วยการกำหนดมรรคและอมรรค ละอุจเฉททิฏฐิด้วยการเห็นความเกิดขึ้น ละสัสสตทิฏฐิด้วยการพิจารณาเห็นความเสื่อม ละความสำคัญว่าไม่น่ากลัวในสิ่งที่น่ากลัวด้วยการพิจารณา เห็นภัย และความสำคัญว่าชอบใจ (ยินดี) ด้วยการพิจารณเห็นโทษ ละอภิรติสัญญา (ความสำคัญว่าน่ายินดียิ่ง) ด้วยนิพพิทานุปัสสนา ละความเป็นผู้ไม่อยากจะหลุดพ้นด้วยญาณ คือความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไป ละการไม่เพ่งด้วยอุเบกขาญาณ ละปฏิโลมในธรรมฐิติ และในพระนิพพานด้วยอนุโลม ละความยึดนิมิตในสังขารด้วยโคตรภู อันนี้ ชื่อว่าตทังคปหานะ.