จุดประสงค์ในการศึกษาเรื่องของปัจจัย
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ปัจจัยทั้งหมด มีโดยประเภทใหญ่ๆ ๒๔ ปัจจัยไม่จำเป็นต้องฟังแบบท่อง หรือว่าตั้งใจที่จะจำชื่อทั้งหมด แต่ควรที่จะเพียรเริ่มพิจารณาศึกษา เพื่อให้ เข้าใจเหตุ-ผลของสภาพธรรม ที่กำลังศึกษา ให้ละเอียดขึ้น
เพราะเหตุว่า การที่จะศึกษาเรื่องปัจจัยนี้ จะต้องศึกษาถึงลักษณะของจิตแต่ละขณะ ที่เกิดดับสืบต่อกันถ้ายังไม่ทราบว่าจิตขณะไหน เกิดแล้วก็ดับไปแล้วก็เป็นปัจจัยให้จิตขณะไหนเกิดต่อก็ไม่สามารถที่จะทราบได้ว่า จิตขณะก่อน ซึ่งเกิดชึ้นนั้นเป็นปัจจัยอะไร ที่จะทำให้จิตขณะต่อไปเกิดขึ้น ฯ
เพราะฉะนั้น การที่จะศึกษาเพื่อเข้าใจเรื่องปัจจัยของจิตจะต้องรู้ "ลักษณะของจิต" แต่ละประเภท แต่ละขณะ คือรู้ว่า จิตแต่ละประเภท แต่ละขณะนั้นเป็นปัจจัยอะไรแก่เจตสิก ที่เกิดร่วมกัน หรือ แก่สภาพของจิตและเจตสิก ซึ่งจะเกิดในภายหลัง
เพราะฉะนั้น ในการที่จะพูดถึงเรื่องของปัจจัย นั้น เป็นเรื่องย่อ เพียงแต่จะให้คุ้นเคยกับชื่อและให้มีความเข้าใจ สภาพของปัจจัยนั้นๆ ตามควร
ข้อความบางตอนจากเทปชุด ปัฏฐาน (ปัจจัย ๒๔) ตอนที่ ๑ โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์
... ขออนุโมทนา ...
พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม กรุงเทพมหานคร
