โทษและองค์ของสัมผัปปลาป

[เล่มที่ 11] พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 198

สัมผัปปลาบนั้น มีองค์ ๒ คือ

๑. นิรตฺถกกถาปุเรกฺขารตา มุ่งกล่าวถ้อยคำที่ไร้ประโยชน์ มีเรื่องภารตยุทธ และเรื่องชิงนางสีดา เป็นต้น

๒. ตถารูปีกถากถนํ กล่าวเรื่องเช่นนั้น

มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๒ - หน้าที่ 112 [สัมผัปปลาป]

[๒๑๗] อกุศลเจตนาที่ยังกายประโยคและวจีประโยค ซึ่งเป็นเครื่องยังผู้อื่นให้รู้สิ่งที่มิใช่ประโยชน์ให้ตั้งขึ้นชื่อว่าสัมผัปปลาปเพราะวิเคราะห์ว่า "สัมผัปปลาปบุคคล ย่อมเจรจาคำเพ้อเจ้อ หาประโยชน์มิได้ ด้วยเจตนาธรรมนั่น"

โทษของสัมผัปปลาป

สัมผัปปลาปนั้น ชื่อว่า มีโทษน้อย เพราะอาเสวนะน้อย ชื่อว่า มีโทษมาก เพราะอาเสวนะมาก การอบรม การทำให้มาก ชื่อว่า อาเสวนะ อีกอย่างหนึ่ง สัมผัปปลาปนั้น อันสัมผัปปลาปบุคคลให้เป็นไปแล้ว เพื่อให้ผู้ใดถือเอา เมื่อผู้นั้นไม่ถือเอา ชื่อว่ามีโทษน้อยเมื่อผู้นั้นถือเอา ชื่อว่ามีโทษมาก อนึ่ง สัมผัปปลาปนั้น ชื่อว่ามีโทษน้อยและมีโทษมาก ในเพราะความแตกต่างกันแห่งความที่กิเลสอ่อนและแรงกล้า

องค์ของสัมผัปปลาป

สัมผัปปลาปนั้น มีองค์ ๒ คือ ความเป็นผู้มุ่งพูดเรื่องอันหาประโยชน์มิได้ มีเรื่องภารตยุทธ์และเรื่องนำนางสีดา ๒ มาเป็นต้น เป็นเบื้องหน้า ๑ การพูดเรื่องเห็นปานนั้น ๑. เมื่อผู้อื่นยังไม่ถือเอาเรื่องนั้นอยู่ กรรมบถยังไม่ขาด เมื่อเขาถือเอาเท่านั้น จึงขาด. ในฎีกาสัมมาทิฏฐิสูตร ท่านกล่าวว่า "ก็สัมผัปปลาปทุกอย่างย่อมสำเร็จด้วยองค์ ๒"