สัมปยุตตปัจจัยกับวิปยุตตปัจจัย [ปัฏฐาน]

 
เมตตา
วันที่  14 ธ.ค. 2552
หมายเลข  14692
อ่าน  2,044

[เล่มที่ 85] พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 24

๑๙. สัมปยุตตปัจจัย อรูปธรรมที่ช่วยอุปการะโดยความเป็นสภาพประกอบร่วมกัน คือมีวัตถุเดียวกัน มีอารมณ์เดียวกัน เกิดขึ้นในขณะเดียวกัน และดับพร้อมกัน ชื่อว่า สัมปยุตตปัจจัย สมดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า อรูปขันธ์ ๔ เป็นปัจจัยซึ่งกันและกัน ด้วยอำนาจของสัมปยุตตปัจจัย.

๒๐. วิปปยุตตปัจจัย รูปธรรม ที่ช่วยอุปการะโดยไม่เข้าถึงภาวะที่มีวัตถุอันเดียวกันเป็นต้น เป็น วิปปยุตตปัจจัย แก่อรูปธรรม แม้อรูปธรรมก็เป็นวิปปยุตตปัจจัยแก่รูปธรรม.

วิปปยุตตปัจจัย นั้น มี ๓ อย่าง คือ สหชาตวิปปยุต ปัจฉาชาตวิปปยุต และปุเรชาตวิปปยุต. มีจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า กุศลขันธ์ที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยแก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย กุศลขันธ์ที่เกิดหลังๆ เป็นปัจจัยแก่กายนี้ซึ่งเกิดก่อน ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย

ส่วนในสหชาตวิภังค์แห่งอัพยากตบท พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า ในขณะปฏิสนธิ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นวิปากาพยากตะเป็นปัจจัยแก่กัมมชรูป ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย ขันธ์ทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่วัตถุรูปด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย วัตถุรูปเป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลาย ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย

ส่วนปุเรชาตะ พึงทราบด้วยสามารถแห่งวัตถุมีจักขุนทรีย์เป็นต้น เหมือนดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า จักขายตนะที่เกิดก่อนเป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย ฯลฯ กายายตนะที่เกิดก่อนเป็นปัจจัยแก่กายวิญญาณ ด้วยอำนาจของวิปยุตตปัจจัย วัตถุเป็นปัจจัยแก่วิปากาพยากตขันธ์ กิริยาพยากตขันธ์ วัตถุเป็นปัจจัยแก่กุศลขันธ์ วัตถุเป็นปัจจัยแก่อกุศลขันธ์ ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย ดังนี้


  ความคิดเห็นที่ 1  
 
orawan.c
วันที่ 20 พ.ค. 2563

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

 
  ความคิดเห็นที่ 2  
 
chatchai.k
วันที่ 4 มี.ค. 2564

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

 
  ความคิดเห็นที่ 3  
 
สิริพรรณ
วันที่ 21 มี.ค. 2565

ขอถวายความนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้นด้วยเศียรเกล้า

ขอบพระคุณยินดีในกุศลพี่เมตตาด้วยค่ะ

 
  ความคิดเห็นที่ 4  
 
yu_da2554hotmail
วันที่ 15 ม.ค. 2567

ยินดีในกุศลจิตค่ะ

 
เขียนความคิดเห็น กรุณาเข้าระบบ