สิ่งที่ปรากฏทางตา?

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ถาม หมายความว่า ลักษณะของ "สิ่งที่ปรากฏทางตา" นั้น ไม่เฉพาะสิ่งหนึ่งสิ่งใด แต่ในขณะที่ลักษณะนั้น กำลังปรากฏทางตา แล้วสติ ระลึกรู้ ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏทางตานั้น ขณะนั้นอาตมาขอทราบชัดๆ ว่าเป็นการระลึกรู้ "รูป" ซึ่งเป็นลักษณะของสิ่งที่ปรากฏทางตาใช่มั้ย.? อาตมาสงสัยตรงนี้น่ะโยม

ตอบ ขณะที่เริ่มพิจารณา รู้ว่า ไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่วัตถุสิ่งใดๆ เป็นแต่เพียงสภาพธรรมอย่างหนึ่ง ซึ่งปรากฏได้ทางตา ในขณะนั้น เป็นการน้อมระลึกรู้ "ลักษณะของสภาพธรรม" ที่ปรากฏทางตาตามปกติ ตามความเป็นจริง เจ้าค่ะ. จนกว่า "ลักษณะ" ที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนจะปรากฏจริงๆ ว่า ไม่มีคน ไม่มีสัตว์ ไม่มีวัตถุสิ่งใดๆ เลย ใน สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา

ถาม เจริญพรคุณโยม ... เป็นสิ่งที่เข้าใจยากมากฯ

ตอบ เพราะเหตุว่า ถ้าสภาพธรรมทั้งหลาย เป็น อนัตตาต้องเป็นอนัตตาจริงๆ เจ้าค่ะจะเป็นอนัตตาเพียงตัวหนังสือ หรือว่า จะเป็นอนัตตาแต่เพียงชื่อ ไม่ได้ เมื่อสภาพธรรมทั้งหลาย เป็น อนัตตาต้องหมายความว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่วัตถุสิ่งหนึ่งสิ่งใดเป็นแต่เพียง "ลักษณะของสภาพธรรม" แต่ละชนิด แต่ละอย่าง ซึ่งกำลังปรากฏ แต่ละทาง

สำหรับ สิ่งที่ปรากฏทางตา ... ต้องทราบจริงๆ ว่าเมื่อเห็นแล้ว มีการนึกถึงรูปร่างสัณฐาน แน่นอน จึงปรากฏเป็นวัตถุ เป็นคน หรือเป็นสิ่งต่างๆ ถ้าเพียงเห็น แล้วไม่นึกถึงรูปร่างสัณฐาน ไม่มีทางเป็นไปได้เลย

ลองดู เพียงชั่วขณะที่หลับตา แล้วลืมตาทันทีชั่วขณะเดียวที่ลืมตาแล้วหลับไปนี้น่ะค่ะ จะบอกได้มั้ยคะว่าเห็นอะไร เห็นสิ่งที่ปรากฏทาตา ... แต่ว่าไม่รู้ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไรถ้าไม่นึกถึง รูปร่างสัณฐาน เพราะฉะนั้นในการเห็น ทางตา นั้น ... หมายความว่าหลังจากที่วิถีจิตเกิดขึ้น เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา และดับไปหมดแล้ว ภวังคจิต ก็เกิดขั้น อย่างรวดเร็ว และ มโนทวารวิถี ก็เกิดต่อทันที ไม่มีใครสามารถที่จะไประงับ-ยับยั้งการเกิดต่อของมโนทวารวิถีได้.! นี้เป็นเหตุที่ทำให้ ดูเสมือน ว่า เห็นคนกำลังนั่ง กำลังยืน กำลังนอน กำลังเดินหรือว่า เห็นวัตถุสิ่งต่างๆ อยู่เสมอ ถ้าเพียงแต่ทางมโนทวารวิถีจิต ไม่นึกถึงรูปร่างสัณฐานจะไม่มีคน ไม่มีสัตว์ ไม่มีวัตถุสิ่งใดๆ ทั้งสิ้น

บางครั้งท่านผู้ฟังเห็น ... แต่เห็นไม่ชัด ใช่มั้ยคะ? เห็น แต่ ไม่รู้ว่า สิ่งนั้นคืออะไร ... เคยมีมั้ย อย่างนี้แสดงว่า ทางมโนทวารนั้น ไม่ได้นึกถึงรูปร่างสัณฐานของสิ่งนั้นจึงไม่รู้ว่า สิ่งนั้น คืออะไรหรือบางที ก็เห็นรูปร่างสัณฐาน แต่ก็ยังไม่แน่ใจ ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร จนกว่าจะสัมผัส กระทบ หรือว่าหยิบขึ้นมาพิจารณาดูจึงจะรู้ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร

นี้ก็แสดงให้เห็นแล้วว่า ตามความเป็นจริงนั้นทางตาเพียงเห็น ... ทางตา จะให้รู้ไม่ได้ ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร

เพราะฉะนั้นถึงแม้ว่าเห็นแล้ว ... บางอย่างก็ยังต้องสัมผัส ยังต้องหยิบขึ้นมาพิจารณาดูจนกว่าจะแน่ใจ ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร

ในขณะที่พิจารณาถึงรูปร่างสัณฐาน ส่วนละเอียดนั้นในขณะนั้น ไม่ใช่จิตเห็นทางตา.! เพราะฉะนั้นทางตา เพียงเห็นแล้วก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนเป็นแต่เพียงสภาพธรรมที่ปรากฏทางตาจริงๆ เพราะฉะนั้นผู้ที่จะรู้ว่า ปัญญาที่จะต้องอบรมเจริญจนกว่าจะประจักษ์แจ้งในความเป็นอนัตตา ของสภาพธรรมทั้งหลายต้องไม่เว้น ทางตา ก็ต้องปรากฏสภาพความเป็นอนัตตาทางหู ก็ต้องปรากฏสภาพความเป็นอนัตตาทางจมูก ก็ต้องปรากฏสภาพความเป็นอนัตตาทางลิ้น ก็ต้องปรากฏสภาพความเป็นอนัตตาทางกาย และ ทางใจ ก็ต้องปรากฏ สภาพความเป็นอนัตตา

เพราะฉะนั้น ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมไม่ใช่ว่า ปัญญาจะสามารถประจักษ์แจ้ง โดยที่ไม่อบรมเจริญสติ ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมซึ่งเป็นเพียงนามธรรมและรูปธรรม ในขณะนี้ ไม่มีอะไรเลย นอกจากนามธรรมและรูปธรรม.!เพราะฉะนั้น การที่ปัญญา จะรู้ลักษณะของนามธรรมจริงๆ ก็เพราะสติระลึกได้ว่า ขณะนี้สภาพธรรมใด เป็นนามธรรมที่กำลังปรากฏ สภาพธรรมะใดเป็นรูปธรรมที่กำลังปรากฏ นี่คือการอบรมเจริญปัญญา. ถ้าในขณะนี้ ยังไม่รู้ว่าสภาพธรมใดเป็นนามธรรม และ รูปธรรมการที่ปัญญาจะประจักษ์แจ้ง ว่าสภาพธรรมทั้งหลาย เป็น อนัตตา ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ก็ย่อมเป็นไปไม่ได้

ในขณะนี้ สภาพรู้ทางตา ... คือ ขณะที่กำลังเห็นนี้นะคะที่จะรู้ "ลักษณะของนามธรรมทางตา" ที่กำลังเห็นสภาพรู้ ... ซึ่งรู้ "สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา" ระลึกหรือยัง.? ถ้ายังไม่ระลึก ... เพราะว่าระลึกยาก แต่ก็รู้ ว่า ขณะนี้ เป็นนามธรรม เป็นสภาพรู้ เป็นธาตุรู้ซึ่ง "ปัญญา" จะต้องอบรม จนกว่าจะรู้ถ้าไม่รู้ ก็ไม่สามารถที่จะดับกิเลสได้เพราะว่า ทางตา ยังปรากฏว่าเป็นตัวตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นวัตถุสิ่งต่างๆ คือ ยังไม่ประจักษ์ ความเป็นอนัตตา เพราะฉะนั้นเมื่อไม่ใช่ อนัตตา ... ก็ต้องเป็นตัวตน คือ เป็นอัตตาเมื่อยังเป็นอัตตาอยู่ ... ก็ดับกิเลสไม่ได้.!ข้อความบางตอนจากเทปชุด ปัฏฐาน (ปัจจัย ๒๔) ตอนที่ ๗

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

ขออนุโมทนา ...