พระอรหันต์ ท่านเผลอสติบ้างหรือไม่ - มิลินทปัญหา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระเจ้ามิลินท์ ตรัสถามว่า ดูก่อน พระนาคเสนพระอรหันต์ ท่านเผลอสติบ้างหรือไม่

พระนาคเสน ทูลตอบว่า ขอถวายพระพรพระอรหันต์ ท่านไม่เผลอสติ เพราะท่านมีสติกำกับใจอยู่เสมอ

ม. ถ้าเช่นนั้น พระอริยบุคคลขั้นต่างๆ ซึ่งทรงปัญญา (พระอรหันต์ พระอนาคามี พระสกทาคามี และ พระโสดาบัน ท่านจะหลงหรือไม่

น. หลงในบางที่ ไม่หลงในบางที่

ม. ที่ใดหลง ที่ใดไม่หลง

น. ขอถวายพระพรหลงในทิศที่ยังไม่เคยไป ในชื่อ หรือบัญญัติที่ไม่เคยรู้ และในภาษาที่ไม่เคยฟัง

ม. ก็ในที่เช่นใดเล่า ที่ท่านไม่หลง

น. ที่ใดมีอาการไม่เที่ยง ผันแปร เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ไม่ใช่ตัวตนในที่เช่นนั้น ท่านไม่หลง

ม. ความหลงของท่านผู้นั้น ไปอยู่ที่ไหนเสีย

น. ขอถวายพระพรเมื่อปัญญาเกิดขึ้น ความหลง (โมหะ) ก็หายไปอุปมา ดังคนส่องไฟในที่มืด ทันใดนั้น ความมืดก็หายไป และปรากฏเป็นความสว่างขึ้นมาแทน ปัญญา ก็เช่นเดียวกับแสงสว่างปัญญาเกิดขึ้นเมื่อใด ความหลง ความไม่รู้ ก็หายไป ฉันนั้น

ม. ก็ปัญญาเล่า ไปอยู่เสียแห่งใด

น. ขอถวายพระพร "ปัญญา" เมื่อกระทำกิจของตนแล้ว ก็หายไปในที่นั้น คงปรากฏอยู่แต่ความรู้ชัดในความเกิดดับ และความมิใช่ตัวตน อุปมา ดังคนเขียนหนังสือในเวลากลางคืน ครั้นเขียนเสร็จ ก็ดับไฟนอน ไฟเป็นอันดับหายไป แต่ตัวอักษรที่ได้เขียนไว้ ยังปรากฏอยู่ "ปัญญา" ก็ฉันนั้น เมื่อทำกิจของตนเสร็จ ก็ดับไปเหลือไว้แต่ ความรู้แจ้ง-ประจักษ์-ในอาการที่ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา เท่านั้น

ม. พระคุณเจ้าว่านี้ ชอบแล้ว

(อรหันตสัมโมหปัญหา-ปัญญานิรุชณปัญหา) ข้อความบางตอนจาก ... มิลินทปัญหา : ปัญญาพระนาคเสน