องค์คุณแห่งการตรัสรู้

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระเจ้ามิลินท์ ตรัสถามว่า ดูก่อน พระนาคเสน "ธรรมอันเป็นเหตุให้ตรัสรู้อริยสัจจธรรม" มีเท่าไร

พระนาคเสน ทูลตอบว่า ขอถวายพระพร มี ๗ องค์คุณ ได้แก่ สติ ธัมมวิจัย วิริยะ ปิติ ปัสสัทธิ สมาธิ และ อุเบกขา (ตัตตรมัชฌัชตตตาเจตสิก)

ม. พระพุทธเจ้า ทรงตรัสรู้ ด้วยองค์คุณทั้ง ๗ นั้น หรือว่า เฉพาะแต่องค์ใดองค์หนึ่ง

น. ถ้าว่าเฉพาะ "องค์ที่สำคัญ" ก็เพียงองค์เดียว คือ ธัมมวิจัย (ปัญญาเจตสิก)

ม. ถ้าเป็นเช่นนั้น ไฉนทีแรก พระคุณเจ้าจึงว่ามีถึง ๗ เล่า

น. ขอถวายพระพร อุปมา ดาบที่ยังไม่ได้ถอดออกจากฝัก จะฟันไม้ได้ขาดหรือไม่

ม. ฟันไม่ขาด

น. ฉันใด ก็ฉันนั้น ธัมมวิจัย ก็เปรียบเหมือนตัวดาบ องค์คุณอีก ๖ นั้น เปรียบเหมือนฝักดาบ การที่จะตรัสรู้ ต้องอาศัย ธัมมวิจัย เป็นเครื่องตัดทอนกิเลส ที่ขวางอยู่ระหว่างทางให้ขาดออกเป็นชั้นๆ ส่วนองค์คุณอีก ๖ นั้น หาได้มีไว้สำหรับตัดกิเลสโดยตรงไม่ หากแต่เป็นธรรมที่คอยส่งเสริม ธัมมวิจัย (ปัญญา) ให้คมยิ่งขึ้น เท่านั้น
ขอถวายพระพร เพราะเหตุนี้ โพชฌงค์ (องค์แห่งการตรัสรู้) จึงมีองค์ ๗

ม. เข้าใจล่ะ พระคุณเจ้า

(สัตตโพชฌงค์ปัญหา)

ข้อความบางตอนจาก มิลินทปัญหา : ปัญญาพระนาคเสน