เกี่ยวกับสามเณร

[เล่มที่ 6] พระวินัยปิฎก มหาวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ หน้าที่ ๓๐๖

คำว่า อนุชานามิ ภิกฺขเว ทสหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ สามเณรํ นาเสตุ นี้ เพราะเหตุนั้น ในกรรมทั้งหลายมีปาณาติบาต เป็นต้น สามเณรใด ย่อมทำกรรมแม้อย่างหนึ่ง สามเณรนั้นอันภิกษุพึงให้พินาสด้วยลิงคนาสนาเหมือนอย่างว่า ภิกษุทั้งหลายย่อมเป็นอาบัติต่างๆ กันในเพราะกรรมทั้งหลายมีปาณาติบาต เป็นต้นฉันใด สามเณรทั้งหลายจะได้เป็นฉันนั้นหามิได้ เพราะว่าสามเณรยังมดดำมดแดงให้ตายก็ดี บี้ไข่เรือดก็ดี ย่อมถึงความเป็นผู้ควรให้พินาสทีเดียว สรณคมน์การถืออุปัชฌาย์และการถือเสนาสนะของเธอย่อมระงับทันที เธอย่อมไม่ได้ลาภสงฆ์ คงเหลืออยู่สิ่งเดียวเพียงเพศเท่านั้น

ถ้าเธอเป็นผู้มีโทษซับซ้อนจะไม่ตั้งอยู่ในสังวรต่อไป พึงกำจัดออกเสีย ถ้าเธอผิดพลาดพลั้งไปแล้วยอมรับว่า ความชั่วข้าพเจ้าได้ทำแล้ว ดังนี้ เป็นผู้ใคร่จะทั้งอยู่ในสังวรอีก กิจคือลิงคนาสนาย่อมไม่มี พึงให้สรณะทั้งหลาย พึงให้อุปัชฌาย์แก่เธอซึ่งคงนุ่งห่มอย่างเดิมทีเดียว ส่วนสิกขาบททั้งหลายย่อมสำเร็จด้วยสรณคมน์นั่นเอง

จริงอยู่ สรณคมน์ของสามเณรทั้งหลายเป็นเช่นกับกรรมวาจาในอุปสมบทของภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้น ศีล ๑๐ เป็นอันสามเณรแม้นี้ สมาทานแล้วแท้ เหมือนจตุปาริสุทธิศีลอันภิกษุสมาทานแล้วฉะนั้น แม้เป็นเช่นนี้ ศีล ๑๐ ก็ควรให้อีก เพื่อทำให้มั่นคง คือเพื่อยังเธอให้ตั้งอยู่ในสังวรต่อไป สามเณรย่อมเป็นผู้มีใช่สมณะ คือย่อมถึงความเป็นผู้ควรนาสนาเสียในเพราะอทินนาทานด้วยวัตถุแม้เพียงหญ้าเส้น ๑ ในเพราะอพรหรมจรรย์ด้วยปฏิบัติผิดในมรรคใดมรรคหนึ่งใน ๓ มรรคในเพราะมุสาวาท เมื่อตนกล่าวเท็จ แม้ด้วยความเป็นผู้ประสงค์จะหัวเราะเล่น

ส่วนในเพราะดื่มน้ำเมาเป็นอาบัติปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้แม้ไม่รู้ดื่มน้ำเมาจำเดิมแต่ส่า ฝ่ายสามเณรต้องรู้แล้วดื่ม จึงต้องศีลเภท ไม่รู้ไม่ต้อง ส่วน ๕ สิกขาบทนอกนี้เหล่าใด ของสามเณรนั้นบรรดามี ครั้นเมื่อสิกขาบทเหล่านั้นทำลายแล้ว เธออันภิกษุไม่พึงนาสนา พึงลงทัณฑกรรม แลเมื่อสิกขาบทอันภิกษุได้ให้อีกก็ดี ยังมิได้ให้ก็ดี จะลงทัณฑกรรมย่อมควร แต่ว่าพึงปราบด้วยทัณฑกรรมแล้ว จึงค่อยให้สิกขาบท เพื่อประโยชน์แก่ความคงอยู่ในสังวรต่อไป การดื่มน้ำเมาของเหล่าสามเณรเป็นสจิตตกะ จึงเป็นวัตถุแห่งปาราชิก