ลักษณะคนพาล [มังคลัตถทีปนีแปล]

มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๑ - หน้าที่ 21

ลักษณะคนพาล

ส่วนลักษณะคนพาล พึงทราบด้วยอำนาจทุจริต มีความคิดเรื่องที่คิดชั่วเป็นต้น. จริงอยู่ คนพาล แม้เมื่อคิด ย่อมคิดแต่เรื่องที่คิดชั่ว ด้วยอำนาจอภิชฌา พยาบาท และมิจฉาทิฏฐิ ถ่ายเดียว, แม้เมื่อพูด ก็พูดจำเพาะแต่คำที่พูดชั่ว ต่างโดยวจีทุจริตมีมุสวาทเป็นต้น, แม้เมื่อทำ ก็ทำจำเพาะแต่กรรมที่ทำชั่ว ด้วยสามารถกายทุจริตมีปาณาติบาตเป็นต้น. ด้วยเหตุนั้น ทุจริตทั้งหลายมีความคิดเรื่องที่คิดชั่วเป็นต้นของเขา ท่านจึงเรียกว่า พาลลักษณะ เพราะคนพาลเป็นเหตุอันบุคคลกำหนด คือรู้กันได้ เรียกว่าพาลนิมิต เพราะเป็นเหตุแห่งการหมายรู้คนพาล, และเรียกว่าพาลาปทาน เพราะคนพาลประพฤติไม่ขาด. ด้วยเหตุนั้น ในพาลบัณฑิตสูตร * ในอุปริปัณณาสก์พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย พาลลักษณะ พาลนิมิตพาลาปทานของคนพาล ๓ ประการเหล่านี้. ๓ ประการอะไรบ้าง ภิกษุทั้งหลาย คนพาลในโลกนี้ ย่อมเป็นผู้คิดแต่เรื่องที่คิดชั่ว พูดแต่คำที่พูดชั่ว ทำแต่กรรมที่ทำชั่ว"