ทำไมจึงเพิ่งเข้าใจ

ทำไมจึงเพิ่งเข้าใจ

ฟังธรรม ศึกษาธรรมมาตั้งแต่เด็ก นับเป็นเวลาหลายสิบปี แต่เพิ่งเข้าใจธรรม (ขั้นการฟัง) ที่ทรงแสดงเหตุและผลของสภาพธรรมนั้นๆ มีแต่ลักษณะสภาพธรรมเท่านั้นที่เกิดปรากฏให้ระลึกศึกษา ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เพราะเกิดขึ้นเพียงชั่วขณะแล้วก็ดับไป ไม่มีสภาพธรรมใดกลับมาเกิดซ้ำอีกเลยในสังสารวัฏฏ์ ที่เพิ่งเริ่มเข้าใจก็เพราะยังเจริญเหตุของปัญญาไม่เพียงพอ ได้ฟังคำบรรยาย “แนวทางเจริญวิปัสสนา” ครั้งที่ ๑๘๗๘ ท่านอาจารย์บรรยายไว้ สรุปได้ว่า

เหตุให้เกิดปัญญา มี ๔ ประการ คือ

๑. โดยกรรม

๒. โดยอุปัติ

๓. โดยความแก่รอบแห่งอินทรีย์

๔. โดยความห่างไกลจากกิเลส

โดยกรรม คือ การกระทำ การที่จะเข้าใจพระธรรมที่ลึกซึ้ง ยากที่จะรู้ตามนั้น ไม่ใช่เรื่องง่ายๆ เลย พระผู้มีพระภาคทรงบำเพ็ญพระบารมีถึงสี่อสงไขยแสนกัป และในพระชาติสุดท้าย ก็ยังต้องทรงใช้เวลาถึง ๖ ปี ก่อนจะตรัสรู้เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อตรัสรู้แล้วก็ทรงน้อมพระทัยที่จะไม่ทรงแสดงธรรม เพราะว่าพระธรรมนั้นลึกซึ้งและรู้ตามได้ยาก ดังนั้นเมื่อต้องการปัญญา คือ ความเข้าใจสภาพธรรม จึงต้องมีกัลยาณมิตรเพื่อฟัง ศึกษา สนทนา พิจารณา ไต่ถาม

แม้แต่วิชาภาษาไทย ภาษาอังกฤษที่ใช้เวลาค้นคว้าไม่นาน ก็ยังต้องเรียนในโรงเรียนหลายปี กว่าจะอ่านออกเขียนได้ ต้องมีครูจับมือฝึกให้เขียน ให้อ่านทีละตัว ทั้งๆ ที่ความรู้นั้นเพียงพอที่จะเลี้ยงอัตภาพในชาตินี้เท่านั้น ก็ยังทุ่มเทสละเวลาเกือบครึ่งชีวิตเพื่อศึกษาเล่าเรียน แต่ธรรมนั้นติดต่อไปตลอดจนกว่าจะหมดภพชาติ ไม่เกิดอีก ก็ยังไม่ให้เวลาศึกษา พิจารณา ค้นคว้าเท่าวิชาการทางโลก ดังนั้น จึงไม่น่าแปลกใจว่า ทำไมปัญญาจึงน้อยนัก เพราะวันหนึ่งๆ ใช้เวลาศึกษา พิจารณาพระธรรมสักกี่นาที บางวันอาจจะไม่เลยก็ได้

โดยอุปัติ การเกิดในประเทศที่สมควร หรือในโลกที่ไม่เบียดเบียน คือ เกิดในที่มีพระธรรม คำสั่งสอนที่ถูกต้อง มีกัลยาณมิตรที่คอยช่วยเหลือแนะนำ ชี้ทางถูกทางผิด ซึ่งพวกเราก็โชคดีที่เกิดในประเทศไทย และวิถีชีวิตทำให้ได้พบกับท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ที่เป็นกัลยาณมิตร ผู้มีเมตตาคอยแนะนำให้ระลึกเสมอว่า “ทุกอย่างเป็นธรรม ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน”

โดยความแก่กล้ารอบแห่งอินทรีย์ ครั้งแรกเมื่อเริ่มฟัง ก็พอใจที่ได้ยินเสียงเพราะๆ ของท่านอาจารย์ และชอบฟังเรื่องราวในพระสูตร โดยเฉพาะชาดก รู้สึกสนุกดี ไม่ได้ใส่ใจรายละเอียดของธรรมที่มีในพระสูตรหรือชาดกนั้นๆ ฟังด้วยความเพลิดเพลินเสียมากกว่า แต่เมื่อฟังหลายๆ ปี ก็เริ่มเข้าใจขึ้น เพราะไม่หยุดฟัง เหมือนต้นไม้ที่เริ่มจากต้นเล็กๆ ค่อยๆ เติบโตขึ้น และเมื่อถึงเวลาก็ออกดอกออกผล ขออย่างเดียว คือ อย่าหยุดศึกษา หยุดพิจารณาธรรม

โดยความห่างไกลจากกิเลส ยังไม่หมดกิเลสหรอก แต่อย่าใช้ชีวิตประจำวันคลุกคลีกับกิเลสมากนัก สำหรับตัวเองนั้น ติดไปหมดทุกอย่าง ติดละครโทรทัศน์ ติดหนัง ติดนิยาย ติดเกมส์ ติดรสอร่อย ขวนขวายพากันไปรับประทาน ไกลแค่ไหนก็ไป บางครั้งก็หลงผิดคิดว่าตัวเองทำอาหารบางอย่างอร่อย ก็จะเสียเวลาทั้งวันเพื่อทำมากมาย แล้วก็วิ่งไล่แจก ให้คนชม ถ้าเขาไม่ชมก็โกรธ

ติดทั้งสรรเสริญ ไม่พอใจทั้งนินทา ติดกลิ่นหอมๆ เที่ยวแสวงหาดอกไม้กลิ่นหอมๆ ปลูกไว้รอบบ้าน เมื่อไม่ออกดอก ก็เป็นทุกข์ ติดสิ่งสวยงาม ติดบรรยากาศแปลกใหม่ ไม่ซ้ำซากจำเจ จึงต้องไปท่องเที่ยวตามที่ต่างๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ตามแต่งบประมาณจะเอื้ออำนวย ก่อนไปก็ตื่นเต้นดี แต่กลับมาก็เหนื่อยล้าอ่อนเพลีย ติดการสัมผัส ต้องหาหมอนวดมาบีบนวดให้ร่างกายได้ผ่อนคลายหายเมื่อยล้า มีแต่เรื่องติด หรือเรื่องไม่พอใจ อย่างมองกระจกเมื่อใส่แว่นตาก็เห็นรายละเอียดมากมาย เห็นผิวหน้า แขนขาของตัวเองแล้ว ดูเหมือนแอปเปิลที่ถูกลืมไว้ในตู้เย็น ๒ – ๓ เดือน ไม่มีน้ำไม่มีนวล ผิวแห้งเห็นเป็นร่องๆ เมื่อเห็นแล้ว แทนที่จะนึกถึงโทษของความชรา กลับคิดจะไปหาโลชั่นดีๆ มาทา เพื่อลบเลือนริ้วรอย มานึกดูก็แปลกนะ ทุกคนอยากมีอายุยืนยาว แต่ทุกคนก็รังเกียจสัญลักษณ์ที่แสดงความมีอายุ

นอกจากนั้นก็ยังวิตกกังวล ถ้าร่างกายมีความปกติเล็กน้อย ก็กลัวจะเป็นโรคร้ายแรง กลัวตายเร็ว และบางครั้งก็กลัวจะอายุยืนยาว เพราะไม่มีลูก กลัวไม่มีใครดูแลยามแก่เฒ่า วันหนึ่งๆ เต็มไปด้วยอกุศลจิต แม้จะเป็นผู้ไม่ประพฤติทุจริตผิดกฎหมายก็ตาม แต่ก็อยู่ใกล้ชิดกิเลสทั้งวัน

ดังนั้น จึงไม่น่าแปลกใจว่า ทำไมปัญญา (ขั้นฟัง) เพิ่งเริ่มเกิด ได้พิสูจน์พระธรรมคำสอนของพระผู้มีพระภาคแล้วว่า ผลต้องสมควรแก่เหตุ

เพราะฉะนั้น เมื่อต้องการมีชีวิตอยู่ด้วยปัญญา ก็ต้องเจริญเหตุให้เกิดปัญญา ไม่ใช่อยากได้ปัญญาโดยไม่รู้เหตุที่จะทำให้เกิดปัญญา ซึ่งก็ต้องอาศัยการอบรมเจริญต่อไปอีกเรื่อยๆ เป็นจิรกาลภาวนา เมื่อเหตุสมควรแก่ผล ปัญญาก็จะเกิดทำกิจของปัญญาคือ ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดปรากฏให้ศึกษา ถ้าเป็นอย่างนั้นชีวิตนี้คงจะเป็นชีวิตที่ประเสริฐอย่างแท้จริง