เมื่อได้กระทำความผิดลงไปแล้ว

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

[เล่มที่ 75] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 102

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า เราเมื่อครั้งเป็นสุเมธดาบส ได้คิดว่า (เป็นข้อความที่ท่านสุเมธดาบสสอนตนเอง)

" ... ธรรมดาว่าน้ำย่อมแผ่ความเย็นไปสม่ําเสมอ และย่อมชําระล้างมลทิน คือ ธุลี (สิ่งสกปรก) ในชนทั้งหลายทั้งคนดีและคนชั่ว แม้ฉันใด เธอก็จงเป็นฉันนั้นนั่นแหละ พึงเจริญเมตตาบารมี เจริญเมตตาไปสม่ําเสมอในชนผู้ทําประโยชน์และผู้ไม่ทําประโยชน์แล้ว ท่านจักบรรลุสัมโพธิญาณ."

(ข้อความบางตอนจาก ... พระอภิธรรมปิฎก ธัมมสังคณีปกรณ์)

[เล่มที่ 75] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 530

อุเบกขา มีการเป็นไปโดยอาการเป็นกลางในสัตว์ทั้งหลายเป็นลักษณะ มีความเห็นสัตว์ทั้งหลายโดยความเสมอกันเป็นรส (เป็นกิจ) มีการเข้าไปสงบความโกรธและ ความรักเป็นปัจจุปัฏฐาน (อาการปรากฏ) มีความเห็นสัตว์มีกรรมเป็นของตน อย่างนี้ว่า สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของๆ ตน สัตว์เหล่านั้นจักมีความสุข หรือจักพ้นจากทุกข์ หรือจักไม่เสื่อมจากสมบัติตามความพอใจของใครดังนี้เป็นปทัฏฐาน (เหตุใกล้ให้เกิด) อุเบกขานั้น มีความสงบความโกรธและความรักเป็นสมบัติ มีความเกิดขึ้นแห่งอัญญาณูเบกขาซึ่งอาศัยเรือนเป็นวิบัติ.

(ข้อความบางตอนจาก ... พระอภิธรรมปิฎก ธัมมสังคณีปกรณ์)

ธรรมดาของบุคคลผู้ที่ยังมีกิเลสนั้น อกุศลย่อมเกิดขึ้นมาก มักจะไหลไป เป็นไปด้วยอำนาจของอกุศลเป็นส่วนใหญ่ และบางครั้งบางคราวก็ล่วงออกมาเป็นทุจริตกรรมทางกายบ้าง ทางวาจาบ้าง เบียดเบียนผู้อื่นให้เดือดร้อน ซึ่ง (อาจจะ) มีได้ ทั้งหมดทั้งปวงก็เป็นธรรม เป็นความเป็นไปของจิต เจตสิกเท่านั้น ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน สิ่งที่ควรพิจารณาคือไม่มีใครที่ไม่เคยทำผิด ย่อมมีแน่นอนสำหรับบุคคลผู้ที่กระทำความผิด จะมากหรือน้อยก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ตัวเราเองก็เช่นเดียวกัน เวลาที่ตนเองทำความผิดได้ผิดพลาดพลั้งไป ก็อยากจะให้คนอื่นเขาเข้าใจ และเห็นใจคนอื่นๆ ที่เป็นแบบเราก็มีความต้องการอย่างนี้เช่นเดียวกัน แต่เวลาคนอื่นทำความผิด ได้ผิดพลาดพลั้งไปนั้น เรามักจะลืมให้อภัยเขา ลืมเข้าใจเขา

พระธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดง เป็นเครื่องเตือนที่ดีอยู่เสมอ เพราะพระองค์ไม่เคยสอนให้เกิดอกุศลเลยแม้แต่น้อย แม้ในบุคคลผู้กระทำความผิด ก็ไม่ควรโกรธ เพราะเหตุว่าบุคคลผู้ควรแก่การโกรธ ไม่มี และอีกประการหนึ่งที่ควรพิจารณาคือในขณะที่คนอื่นได้กระทำความผิดไป ก็อย่าพึ่งโทษหรือโจทก์เขา ควรที่จะสอบสวนพิจารณาให้รอบคอบเสียก่อน ถ้าเขาผิดจริง ควรที่จะมีเมตตา คอยอนุเคราะห์เกื้อกูลให้เขาสละคืน คือละซึ่งการปฏิบัติอันไม่ถูกต้องไม่เหมาะสมนั้นเสีย ถ้าเขารับฟัง นั่นเป็นการดี แต่ถ้าเขาเป็นผู้ว่ายากไม่ยอมรับฟังในคำแนะนำอันถูกต้องนั้น ก็ควรจะเป็นผู้มีอุเบกขาคือความเป็นกลางไม่หวั่นไหวไปด้วยอำนาจของอกุศล คือ โทสะ พร้อมกับพิจารณาเห็นว่า สัตว์โลกมีกรรมเป็นของของตน ใครทำกรรมอะไรไว้ ก็ต้องได้รับผลของกรรมนั้นๆ แต่การจะมีอุเบกขา (อุเบกขาพรหมวิหาร ได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก) ได้นั้น พื้นฐานของจิตใจต้องเป็นผู้มีเมตตา

เพราะฉะนั้นแล้ว ควรมองข้ามความผิดของผู้อื่นไปเสีย และอย่ากระทำให้เขาหมดกำลังใจด้วยการพิพากษาโทษของเขาอย่างรุนแรง และประการที่สำคัญอย่างยิ่งที่ขาดไม่ได้เลย คืออย่าได้มองข้ามความผิดของตนเอง เพราะปุถุชนก็คือปุถุชน ไม่ใช่ พระอริยบุคคล ย่อมมีอกุศลเกิดมากเป็นธรรมดา มีกุศลเกิดแทรกสลับกับอกุศล เท่านั้นเอง ดีเท่าไหร่ก็ยังไม่พอ จนกว่าจะได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ ซึ่งก็จะต้องอาศัยกาลเวลาอันยาวนานในการอบรมเจริญปัญญา เพื่อขัดเกลากิเลสของตนเองต่อไป

ความเข้าใจพระธรรม (ปัญญา) เท่านั้น ที่จะเป็นที่พึ่งที่แท้จริงสำหรับทุกคน ความเข้าใจพระธรรม นอกจากจะเป็นประโยชน์สำหรับตนเองโดยตรงแล้วยังสามารถเกื้อกูลให้เกิดประโยชน์แก่บุคคลอื่นได้ด้วย ด้วยการแนะนำให้เจริญในหนทางข้อปฏิบัติที่ถูกต้องตรงตามพระธรรมคำสอนที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดง ตามกำลังปัญญาของตนเองครับ

... ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ ...