คุณและโทษประการใดจึงโกนเกศาและหนวด [มิลินทปัญหา]

มิลินทปัญหา

ถาม ท่านได้อุบายเห็นว่าคุณและโทษประการใด จึงโกนเกศาและหนวดเสีย พระโรหณะจึงวิสัชนาแก้ไขว่า ดูกรทารก อาตมาละเสียซึ่งปลิโพธกังวล ๑๖ ประการ

อาภรณปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยอาภรณ์ผ้านุ่งห่มประการ ๑

อลงฺการปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยเครื่องประดับประการ ๑

กมฺมารปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยไปสู่มาหาช่างทองทำของแต่งตัวประการ ๑

มชฺชนปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยขัดสีประการ ๑

นิกฺขิปปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยต้องเก็บสิ่งของทั้งปวงไว้ประการ ๑

โธวนปลิโพธํ คือ กังวลด้วยล้างซักประการ ๑

มาลาปลิโพธํ คือ กังวลด้วยจะหาดอกไม้มาแซมเกศาและประดับต่างๆ ประการ ๑

คนฺธปลิโพธํ คือ กังวลด้วยหาของหอมประการ ๑

วาสนปลิโพธํ คือ กังวลด้วยหาของอบรมนั้นประการ ๑

หรีตกปลิโพธํ คือ กังวลด้วยสมองประการ ๑

อามลกปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยมะขามป้อมประการ ๑

มตฺติกาปลิโพธํ คือ กังวลอยู่ด้วยดินประการ ๑ สมอมะขามป้อม และดิน ๓ ประการนี้เป็นยาประสระผม

สูจิปลิโพธํ คือ ปลิโพธกังวลด้วยไม้กลัดผมประการ ๑

พนฺธกปลิโพธํ คือ กังวลด้วยมุ่นผมเกล้าผมประการ ๑

โกจฺฉปลิโพธิ คือ กังวลด้วยหวีผมประการ ๑

กปฺปกปลิโพธํ คือ กังวลด้วยหาช่างกัลบกทำผมประการ ๑

นฺหาปกปลิโพธํ คือ กังวลด้วยอาบน้ำดำลงไปเหม็นสาบผมประการ ๑ ผสมเป็นกังวล ๑๖