ค่อยๆ ละคลายการที่เคยยึดถือ ขันธ์ ๕ ว่าเป็นเรา

ข้อความบางตอนจากการบรรยายธรรมโดยท่านอาจารย์ สุจินต์ บริหารวนเขตต์

พระภิกษุ บางครั้งเวลาฉันอาหาร ลักษณะของรสก็มี ขณะที่รสปรากฏแล้ว ความเคยชินว่าข้าว หรือว่ารสนั้นปรากฏกับลี้นของเรา ยังเป็นตัวเราอยู่ พอหลังจากนั้น ก็มีความคิดว่า ลักษณะที่เราคิดว่าเป็นลี้นจริงๆ มันเป็นลักษณะ อ่อน หรือ แข็งซึ่งสติยังไม่สามารถที่จะรู้ทีละอย่าง จนแยกได้ว่า ในขณะนั้นไม่มีลี้น ที่กระทบแข็งหรือรสต่างๆ จะชี้ให้เห็นว่ามันค่อยๆ เรี่มเจริญ ทีละลักษณะ และโน้มไปรู้ตามที่ได้ศึกษาจริงๆ

ท่านอาจารย์ อันนี้เป็นความถูกต้อง คือว่าเมื่อระลึกลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม จะต้องมีความคิดถึงส่วนต่างๆ ของเรา เช่นเวลาที่รสปรากฏ ก็จะคิดถึงลี้น มีลักษณะอ่อนหรือแข็ง คือยังมีความทรงจำในสี่งซึ่งไม่ปรากฏ ในขณะนั้นรสเท่านั้นที่ปรากฏ แต่ว่าความที่เคยมี อัตตสํญญา ความจำในเรื่อง ตัวตน ตั้งแต่ศรีษะตลอดเท้า ยังมีอยู่ และเป็นของเรา ทั้งที่แม้ไม่ปรากฏเลย ขณะนี้ ปอดใครปรากฏ หัวใจใครปรากฏ ฟันใครปรากฏ ผมใครปรากฏ ก็ไม่มี ทั้งๆ ที่ไม่มีปรากฏแต่ความทรงจำในอัตตสัญญาก็ยังไม่ลืม เพราะฉะนั้น เวลาลี้มรสก็ยังนึกถึงลี้นของเราได้ เพราะฉะนั้นจะเห็นได้ว่า กว่าจะละคลายการยึดถือ สภาพธรรมว่าเป็นตัวตนเป็นสัตว์ เป็นบุคคล ปัญญาจะต้องละเอียด และต้องรู้ว่า ขณะนั้นยังมี อัตตสัญญา ยังมีการนึกถึงลี้นว่า อ่อน หรือ แข็ง ถูกไหมเจ้าคะ

จนกว่าจะละ อัตตสัญญา ไม่มีนั่ง นอน ยืน เดิน ไม่มีแขน ตา กระดูก เลือด ไม่มีอะไรทั้งหมด มีแต่ลักษณะสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ จริงเมื่อไร ปัญญาสามารถที่จะละคลาย วางการที่เคยยึดถือ ขันธ์ ๕ ว่าเป็นเราขณะนั้นจะรู้ได้ด้วยตนเองว่า ค่อยๆ คลาย ไม่ใช่สามารถที่จะหมดไปได้ทันที อย่างรวดเร็ว