บัญญัติเนื่องด้วยปรมัตถ์ [อุปเนยยสูตร]

[เล่มที่ 24] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 46

ข้อความบางตอนจาก ...

อุปเนยยสูตร

ในขณะแห่งจิตอันเป็นอดีต บุคคลชื่อว่าเป็นอยู่แล้วมิใช่กำลังเป็นอยู่ มิใช่จักเป็นอยู่ ในขณะแห่งจิตอันเป็นอนาคต บุคคลชื่อว่าจักเป็นอยู่มิใช่เป็นอยู่ แล้วมิใช่กำลังเป็นอยู่ ในขณะแห่งจิตอันเป็นปัจจุบัน บุคคลชื่อว่ากำลังเป็นอยู่มิใช่เป็นอยู่แล้ว ไม่ใช่จักเป็นอยู่. ชีวิต อัตตภาพ สุขและทุกข์ทั้งหมด ประกอบด้วยจิตดวงเดียว ขณะของจิตนั้นย่อมเป็นไปเร็วพลัน. จิตเหล่าใด ของสัตว์ที่กำลังดำรงอยู่หรือกำลังตาย แตกดับไปแล้วในปวัตติกาลนี้ จิตเหล่านั้นทั้งหมด หาได้กลับมาเกิดอีกไม่ แม้ขันธ์ทั้งหลายก็เช่นเดียวกัน. เพราะจิตไม่เกิดสัตว์โลกก็ชื่อว่า ไม่เกิด เพราะจิตเกิดขึ้นเฉพาะหน้า สัตว์โลกก็ชื่อว่า เป็นอยู่ เพราะความแตกดับแห่งจิต สัตว์โลกจึงชื่อว่า ตายแล้วนี้เป็นบัญญัติเนื่องด้วยปรมัตถ์.