สัมผัปปลาป [มังคลัตถทีปนี]

มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๒ - หน้าที่ 112

[สัมผัปปลาป]

[๒๑๗] อกุศลเจตนาที่ยังกายประโยคและวจีประโยค ซึ่งเป็นเครื่องยังผู้อื่นให้รู้สิ่งที่มิใช่ประโยชน์ ให้ตั้งขึ้นชื่อว่าสัมผัปปลาปเพราะวิเคราะห์ว่า

"สัมผัปปลาปบุคคล ย่อมเจรจาคำเพ้อเจ้อ หาประโยชน์มิได้ ด้วยเจตนาธรรมนั่น."

[โทษของสัมผัปปลาป]
สัมผัปปลาปนั้น ชื่อว่ามีโทษน้อย เพราะอาเสวนะน้อย ชื่อว่ามีโทษมาก เพราะอาเสวนะมาก การอบรม การทำให้มาก ชื่อว่าอาเสวนะ อีกอย่างหนึ่งสัมผัปปลาปนั้น อันสัมผัปปลาปบุคคลให้เป็นไปแล้ว เพื่อให้ผู้ใดถือเอา เมื่อผู้นั้นไม่ถือเอา ชื่อว่ามีโทษน้อยเมื่อผู้นั้นถือเอา ชื่อว่ามีโทษมาก อนึ่ง สัมผัปปลาปนั้น ชื่อว่ามีโทษน้อยและมีโทษมาก ในเพราะความแตกต่างกันแห่งความที่กิเลสอ่อนและแรงกล้า.

[องค์ของสัมผัปปลาป]
สัมผัปปลาปนั้น มีองค์ ๒ คือ ความเป็นผู้มุ่งพูดเรื่องอันหาประโยชน์มิได้ มีเรื่องภารตยุทธ์และเรื่องนำนางสีดามาเป็นต้น เป็นเบื้องหน้า ๑ การพูดเรื่องเห็นปานนั้น ๑ เมื่อผู้อื่นยังไม่ถือเอาเรื่องนั้นอยู่ กรรมบถยังไม่ขาด เมื่อเขาถือเอาเท่านั้น จึงขาด