พูดสิ่งที่เป็นไปเพื่อพิจารณา [อรรถกถาปฐมวัตถุกถาสูตร]

เรื่อง แม้จะพูดเรื่องทั่วไป แต่ถ้าพูดในสิ่งเป็นไปในทางที่เป็นไปเพื่อพิจารณา หรือ เพื่อละคลาย และ เป็นกุศล ก็ไม่ชื่อว่าเป็นการพูดเพ้อเจ้อ หรือเดรัจฉานกถา

[เล่มที่ 38] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ทสก-เอกาทสกนิบาต เล่ม ๕ - หน้าที่ 217

ข้อความบางตอนจาก ...

อรรถกถาปฐมวัตถุกถาสูตรที่ ๙

พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

บทว่า ติรจฺฉานกถ ได้แก่ เรื่องที่ขัดขวางทางสวรรค์ และ นิพานเพราะเป็นเรื่องที่ไม่นำสัตว์ออกทุกข์ บรรดาดิรัจฉานกถานั้น แม้ในเรื่องญาติทั้งหลาย จะกล่าวด้วยอำนาจความยินดีว่า พวกญาติของเราเป็นคนกล้าสามารถ หรือว่า แต่ก่อน พวกเราพากันท่องเที่ยวด้วยยานอันวิจิตรอย่างนี้ไม่ควร แต่พึงกล่าวให้เป็นประโยชน์อย่างนี้ว่า พวกญาติของเรานั้น ก็ถึงความสิ้นไป หรือว่าแต่ก่อน พวกเราได้ถวายรองเท้าอย่างนี้แก่สงฆ์. แม้กถาเรื่องบ้านที่เป็นไปด้วยอำนาจ ที่ตั้งอยู่ดี ที่ตั้งอยู่เลว หาภิกษาได้ง่าย หาภิกษาได้ยากเป็นต้น หรือด้วยอำนาจความยินดีอย่างนี้ว่า ชาวบ้านโน้นเป็นคนกล้าสามารถ ดังนี้ ไม่ควร แต่จะกล่าวให้เป็นประโยชน์ว่า พวกเขามีศรัทธาเลื่อมใส หรือว่าเขาถึงความสิ้นความเสื่อมไป ดังนี้ก็ควร.