เป็นเราศึกษาธรรม หรือ เป็นการศึกษาธรรม

(วัดต้นเกว๋น วัดที่สร้างโดยศิลปะแบบล้านนา อ.หางดง จ.เชียงใหม่)

ต้นมะเกว๋น

ทางขึ้น

ศิลปกรรมอ่อนช้อยแบบล้านนา

พระพุทธรูปภายในพระวิหาร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น

ถอดเสียงจาก ชุดพื้นฐานพระอภิธรรม แผ่นที่ ๖ ครั้งที่ ๓๐๓ สนทนาธรรมที่มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาอาทิตย์ที่ ๑๙ ต.ค. พ.ศ. ๒๕๔๙ โดย ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

"เป็นเราศึกษาธรรม หรือ เป็นการศึกษาธรรม"

ท่านผู้ถาม ถ้าไม่มีความเข้าใจ ในลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏจริงๆ แล้วเนี่ย หนทางที่สติปัฏฐานจะระลึกก็คงไม่มีโอกาสเลยใช่ไหมครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์ ความรู้ต้องตามลำดับขั้น

ท่านผู้ถาม แล้วความรู้ในขั้นการฟังเบื้องต้น ตั้งแต่ท่านอาจารย์ได้อธิบายมาตั้งแต่ ๙ โมงเช้ามานี่ ความรู้ในลักษณะนี้ จะต้องติดตัวไปตลอด จนกระทั่งเข้าใจธรรมอย่างนี้ได้มากขึ้นตลอดไปใช่ไหมครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์ สะสมไป อีก 10 ปีจะรู้ความต่างไหม ทีละน้อยมาก เหมือนเวลานี้ อกุศลเกิดทีละน้อย เรารู้สึกตัวหรือเปล่า ไม่รู้สึกตัวเลย พอเห็น (อกุศลเกิด) ไปแล้ว ๗ ขณะ แล้วก็ไม่ได้เห็นครั้งเดียว วาระเดียว กี่วาระ เพราะฉะนั้น (อกุศลเกิด) ไปแล้วอย่างไม่รู้สึกตัวเลยทีละขณะฉันใด กว่าปัญญาจะค่อยๆ อบรม เจริญอย่างปกติ โดยไม่รู้สึกตัวว่า ได้ฟังแล้ว ได้ค่อยๆ เข้าใจขึ้น

ท่านผู้ถาม เราก็ไม่สามารถที่จะทำ รู้ตามลักษณะได้เลย

ท่านอาจารย์ ได้ยินคำกล่าวที่ว่า "ธรรมลึกซึ้ง" หรือเปล่า

ท่านผู้ถาม ได้ยินครับผม

ท่านอาจารย์ สภาพธรรมกำลังเกิด-ดับ ไม่ปรากฏ ลึกซึ้งไหม

ท่านผู้ถาม นี้ลึกซึ้งแน่นอนครับ ถ้าอย่างนั้นก็ไม่มีโอกาสที่จะทำอะไรได้เลย

ท่านอาจารย์ ถ้ายังมีเรา แล้วก็คอยโอกาส ก็ไม่ใช่การศึกษาธรรม การศึกษาธรรม คือ ศึกษาให้เข้าใจว่า ไม่มีเรากำลังค่อยๆ เข้าใจธรรม เท่านั้นเอง เดี๋ยวเป็นกุศล เดี๋ยวเป็นอกุศลเดี๋ยวเป็นเข้าใจ เดี๋ยวไม่เข้าใจ ตามเหตุตามปัจจัย มีความมั่นคงที่จะรู้ว่าเป็นธรรม ไม่ใช่ว่าให้เราไปเข้าใจ แล้วมีตัวเราที่คอย ที่หวัง ที่ทำ นั่นก็คือไม่เข้าใจความเป็นอนัตตา ไม่เข้าใจว่าเป็นธรรม (เพราะ) กลายเป็นเราศึกษา

ท่านผู้ถาม ถ้าอย่างนั้นก็เป็นเรื่องของการนึกคิดเอาเท่านั้นเอง ไม่ใช่ (การรู้) ความจริงที่กำลังปรากฏ

ท่านอาจารย์ (การศึกษาแบบนั้น) เป็นเราศึกษาธรรม ไม่ใช่เป็นการศึกษาธรรม

ธรรมเตือนใจตามต้นไม้บริเวณวัด