อภิธรรมในชีวิต [09] ภูมิ คือ ระดับขั้นของจิต
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
การจำแนกจิต อีกนัยหนึ่ง คือ จำแนกโดย "ภูมิ" "ภูมิ" คือ ระดับขั้นของจิต
จิต มี ๔ ภูมิ คือ กามาวจรจิต รูปาวจรจิต อรูปาวจรจิต โลกุตตรจิต
กามาวจรจิต เป็น จิต-ที่รู้-กามอารมณ์ ได้แก่ จิตเห็น จิตได้ยิน จิตได้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย เป็นต้น ยังมีจิตภูมิอื่นๆ อีก คือ จิตที่ไม่รับรู้-กามอารมณ์ (หมายถึง รูปาวจรจิต และ อรูปวจรจิต) ผู้ที่เจริญ "สมถภาวนา" บรรลุอัปปนาสมาธิ (สมาธิขั้นฌาน) มี "ฌานจิต""ฌานจิต" เป็น จิตอีกภูมิหนึ่ง ซึ่งไม่รับรู้ - กามอารมณ์ (ฌานจิต คือ จิตที่รู้ - อารมณ์กรรมฐาน - ทางมโนทวาร ด้วยสมาธิที่แนบแน่นในอารมณ์กรรมฐานนั้นๆ รายละเอียดเรื่อง "ฌานจิต" อยู่ในบทที่ ๒๒)
โลกุตตรจิต เป็น จิตในภูมิที่สูงสุดเพราะเป็น-จิตที่ประจักษ์แจ้งพระนิพพาน. (โลกุตตร-จิต มี "นิพพาน" เป็นอารมณ์) นอกจากนั้น ยังจำแนกจิตตามนัยอื่นๆ อีกถ้าพิจารณา ความแรงกล้า ความหยาบ และความละเอียดของจิต แล้วจิต ยังต่างกันไปอีกมากมาย เช่นอกุศลจิต ซึ่งมี โลภะ โทสะ โมหะ เป็นมูล (เหตุให้เกิด) นั้น ย่อมมีความแรงกล้า ความหยาบและความละเอียด ต่างกัน
บางครั้ง "อกุศลจิต" ก็อาจจะเป็น "เหตุ" ให้ "กระทำ-กรรม" ต่างๆ บางครั้ง ก็ไม่เกิด "การกระทำ - กรรม" ต่างๆ ทั้งนี้ ย่อมขึ้นอยู่กับ "ความแรงกล้าของอกุศลจิต"
"กุศลจิต" ก็มี "ความแรงกล้า" ในระดับขั้นต่างๆ เช่นเดียวกัน
จิตทั้งหมด มี ๘๙ หรือ ๑๒๑ ดวง (ประเภท) การจำแนกจิต เป็น ๑๒๑ ดวง (ประเภท) นั้นเพราะรวมถึง จิตของพระอริยบุคคล ผู้ซึ่งเจริญทั้งฌาน (สมถภาวนา) และ วิปัสสนา (ภาวนา) และ สามารถประจักษ์แจ้งพระนิพพาน ด้วย ฌานจิต
หนังสือ "พระอภิธรรมในชีวิตประจำวัน" [Abhidhamma in Daily Life] โดย นีน่า วันกอร์คอม แปลโดย อ. ดวงเดือน บารมีธรรม จัดพิมพ์ครั้งที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๕๓ โดย มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา
เปิดอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ...
