อภิธรรมในชีวิต [14] ขันธ์ หมายถึง กลุ่ม หรือ กอง

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จิต เจตสิก รูป ซึ่งเป็น "สังขารธรรม" นั้นจำแนกได้อีกนัยหนึ่ง คือ โดยความเป็น "ขันธ์"

ขันธ์ หมายถึง กลุ่ม หรือ กอง ขันธ์ ๕ คือ

๑. รูปขันธ์ ได้แก่ รูป ทุก รูป (ประเภท)

๒. เวทนาขันธ์ ได้แก่ ความรู้สึก (เวทนา)

๓. สัญญาขันธ์ ได้แก่ ความจำ (สัญญา)

๔. สังขารขันธ์ ได้แก่ เจตสิก ๕๐ ดวง (ประเภท)

๕. วิญญาณขันธ์ ได้แก่ จิต ทุกดวง (ประเภท)

อีกประการหนึ่ง "สังขารขันธ์" หมายถึง สภาพซึ่ง "กระทำ"หรือ "นามธรรม ที่ปรุงแต่งจิต" ฯลฯ นิพพาน ไม่ใช่ ขันธ์นิพพาน เป็น ขันธวิมุตติ (หมายความว่า) พ้นจากความเป็นขันธ์

ข้อความใน วิสุทธิมรรค ทัสสนวิสุทธินิทเทส แสดง "การเกิดและดับของนามรูป" (ขันธ์ ๕) ไม่มี กอง หรือ ที่รวมสำหรับ นามรูป นี้ที่ยังไม่เกิด ในเวลาก่อนเกิดแห่งนามรูป นี้แม้ นามรูป ที่กำลังเกิด ก็มิได้ชื่อว่า มาจาก กอง หรือ ที่รวม แม้ นามรูป ที่กำลังดับก็มิได้ชื่อว่า แล่นไปสู่ทิศใหญ่น้อย แม้ นามรูป นี้ ดับแล้ว ก็ไม่มีชื่อว่า การหยุดพัก แต่กอง หรือ แต่บ่อขังหรือ แต่ที่พำนัก ในฐานะแห่งหนึ่ง

ก็เปรียบเหมือน บุคคล กำลังดีดพิณ เสียง ที่เกิดขึ้นแล้ว ก็มิได้ เก็บขังอยู่ก่อน แต่จะเกิดเมื่อเกิด ก็มิได้มาจาก ที่เก็บขัง เมื่อดับ ก็มิได้แส่ไป สู่ทิศใหญ่น้อย เสียงดับแล้ว ก็มิได้ถูกเก็บขัง ตั้งอยู่ในที่ไหนๆ อันที่แท้ เสียง ย่อมอาศัย พิณ ๑ สายพิณ ๑ และ ความพยายามของบุรุษ อันเหมาะสมกับพิณ และสายพิณนั้น ๑ (เสียง) ไม่มี ก็ไม่เกิดขึ้น มีแล้ว ก็หายไป ฉันใด รูปธรรม และ อรูปธรรม ทั้งหมด ไม่มี ก็ไม่เกิดขึ้น มีแล้ว ก็หายไป ฉันนั้น

หนังสือ "พระอภิธรรมในชีวิตประจำวัน" [Abhidhamma in Daily Life] โดย นีน่า วันกอร์คอม แปลโดย อ. ดวงเดือน บารมีธรรม จัดพิมพ์ครั้งที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๕๓ โดย มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา

เปิดอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ...

พระอภิธรรมในชีวิตประจำวัน