อภิธรรมในชีวิต [21] อนุสัย - กิเลส มีหลายระดับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
เราได้ "สะสม" อุปนิสัยที่ดี และ ไม่ดี และ "กิเลส" ไว้มากเช่น โลภะ โทสะ โมหะ เป็นต้น กิเลส มีหลายระดับ มีกิเลส-อย่างละเอียด กิเลส-อย่างกลาง กิเลส-อย่างหยาบ
กิเลส-อย่างละเอียด ไม่ปรากฏ แต่ เป็น "อนุสัย" อนุสัย คือ กิเลสอย่างละเอียด ที่สะสมในจิต ในขณะที่กำลังนอน "หลับสนิท" และ ไม่ฝัน ขณะนั้น อกุศลจิตไม่เกิด แต่ก็ยังมี "อนุสัยกิเลส" อยู่ในจิตสันดาน เมื่อ ตื่นขึ้น อกุศลจิต ก็เกิดขึ้นอีก (ฉะนั้น) อกุศลจิต จะเกิดได้อย่างไร ถ้าจิตแต่ละขณะ ไม่ได้สะสม "อนุสัยกิเลส" ไว้ และ ถึงแม้ว่า จิต ที่เกิดขึ้น จะไม่เป็น อกุศลจิตแต่ จิตที่เกิดขึ้น นั้น ก็ยังมี "อนุสัยกิเลส" อยู่ ตราบที่ "ปัญญา" ยังไม่ได้ดับ "อนุสัยกิเลส" ให้หมดสิ้นไป
กิเลสอย่างกลาง (ปริยุฏฐานกิเลส) นั้น ต่างกับ "อนุสัยกิเลส" เพราะเหตุว่า กิเลสอย่างกลาง (ปริยุฏฐานกิเลส) นั้นเกิดขึ้น พร้อมกับ "จิต" ซึ่งมี โลภะ โทสะ และ โมหะ เป็น มูลเช่น ความยินดีพอใจ หรือ ความไม่พอใจ ในสิ่งที่เห็น ได้ยิน ฯลฯ (คือ ใน อารมณ์-ที่ปรากฏ-ทางทวารใด ทวารหนึ่ง ใน ๖ ทวาร) กิเลสอย่างกลางไม่ได้เป็นปัจจัยให้เกิด "อกุศลกรรม"
กิเลสอย่างหยาบ เป็นปัจจัยให้เกิด "อกุศลกรรม" ทางกาย ทางวาจา และ ทางใจ เช่น การฆ่า การกล่าวร้ายต่อผู้อื่นหรือ ความต้องการที่จะเอาทรัพย์ของผู้อื่นมาเป็นของตนเป็นต้น
หนังสือ "พระอภิธรรมในชีวิตประจำวัน" [Abhidhamma in Daily Life] โดย นีน่า วันกอร์คอม แปลโดย อ. ดวงเดือน บารมีธรรม จัดพิมพ์ครั้งที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๕๓ โดย มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา
เปิดอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ...
