...เหมือนเด็กนักเรียนอนุบาล...

(ณ วัดพระธาตุดอยคำ อ.หางดง จ.เชียงใหม่)

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น

ถอดเสียงจาก ชุดปกิณณกธรรม แผ่นที่ ๑๒ ครั้งที่ ๗๐๔

สนทนาธรรมที่มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๔๖

โดย ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

"... เหมือนเด็กนักเรียนอนุบาล ..."

คุณบุษบงรำไพ กราบท่านอาจารย์สุจินต์ที่เคารพค่ะ สักครู่ท่านอาจารย์ก็ได้กล่าวบอกว่า สภาพธรรมที่ปรากฏอยู่เนี่ย ง่ายไหมที่จะรู้ ดิฉันคิดว่า จริงๆ มันปรากฏอยู่เนี่ย มันน่าจะง่ายที่จะรู้ แต่คราวนี้เราไม่ทราบไงคะท่านอาจารย์ ว่าอะไรนั่นแหละคือธรรม ตั้งแต่เล็กๆ ขึ้นมานี่ก็ไม่ได้ฟังธรรมเลย ก็ไม่ทราบว่าอะไรคือธรรม ตอนโตมาแล้วเนี่ย ถึงฟัง มันก็ยังฟังน้อย เพราะฉะนั้น ตรงนี้แหละค่ะท่านอาจารย์ มันจะเป็นจุดที่ทำให้เราไม่ทราบว่าอะไรคือ (ธรรมที่) ปรากฏ

ท่านอาจารย์  นี่เป็นเหตุที่เรานั่งที่นี่ไงคะ แล้วเหมือนเด็กอนุบาล นักเรียนอนุบาลจริงๆ หรือใครไม่อยากจะอยู่ชั้นนี้คะ อยากจะไปไกลๆ

คุณบุษบงรำไพ อาจารย์คะ แต่จะไปไกลแค่ไหน ถ้าไม่เข้าใจตรงนี้มันก็ไม่มีประโยชน์น่ะค่ะ

ท่านอาจารย์ ถูกต้องค่ะ เพราะฉะนั้น การศึกษา ต้องตามลำดับ แล้วก็เป็นการเข้าใจของเราเอง ที่ห่วงใยก็คือว่า ขอให้เป็นความเข้าใจของแต่ละท่านที่ฟัง แล้วก็พิจารณา แล้วไตร่ตรอง แล้วก็ไม่ได้คิดถึงเรื่องอื่นที่ไม่ปรากฏ แต่ว่าให้เข้าใจว่า "สิ่งที่มีจริงๆ ในขณะนี้" เคยเป็นเรา เคยเข้าใจ (ผิด) ว่าเรานะคะ แต่พระผู้พระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า (ทรง) ตรัสรู้และทรงแสดงว่า "เป็นธรรม" คือ เป็นสิ่งที่ไม่มีใครสามารถจะบังคับบัญชาได้เลย เห็นเกิดขึ้น ไม่ให้เห็นไม่ได้ เพราะเห็นเกิดแล้วถ้าไม่มีเหตุปัจจัยที่จะให้เห็นเกิด เห็นเกิดได้ไหม คนตาบอด ยังไงๆ ก็เห็นไม่ได้ เพราะไม่มีเหตุปัจจัยที่จะให้เห็นเกิดขึ้น นอนหลับสนิทก็ไม่มีเห็น เพราะไม่มีปัจจัยที่เห็นจะเกิดเพียงค่อยๆ พิจารณาถึงความจริงในชีวิตประจำวัน แยกออกมาเป็นแต่ละขณะ แล้วก็แต่ละทาง เช่น ทางตา กำลังมีสิ่งที่เป็นธรรม ไม่ใช่เรา ทางหู มีสิ่งที่เป็นธรรม ลักษณะต่างกับทางตา เพราะฉะนั้น ธรรม เริ่มมีลักษณะให้เห็นว่าต่างๆ กัน ไม่ใช่อย่างเดียวกันเลย