ตกเหว [ตอนที่ ๑...ที่ยังสัตว์ให้แล่นไปในสังสารวัฏฏ์]

[เล่มที่ 68] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 1118

บทว่า มหาปปาเต (ในเหวใหญ่) ได้แก่

ในเหว คือ คติ ๕ (เกิดในนรก, เกิดเป็นสัตว์ดิรัจฉาน, เกิดเป็นเปรต, เกิดเป็นมนุษย์ และ เกิดเป็นเทวดา) หรือ ในเหว คือ ชาติ ชรา และมรณะ ทั้งหมดนั้นชื่อว่า ปปาตะ (เหว) เพราะขึ้นได้ยาก

(จาก ... อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค)

เหว หมายถึง ที่ที่ทำให้สัตว์ตกลงไป และยากที่จะขึ้นมาได้ ถึงแม้ว่าจะได้เกิดในภพภูมิที่ดี เช่น เกิดเป็นมนุษย์ หรือ เกิดเป็นเทวดาในสุคติภูมิ ซึ่งเป็นผลของกุศลกรรม แต่ก็ได้ชื่อว่า อยู่ในเหว หรือ ตกลงไปในเหว เนื่องจากว่ายังอยู่ในวัฏฏะ ยังไม่พ้นไปจากการเวียนว่ายตายเกิด ซึ่งเมื่อมีการเกิด ก็ย่อมจะมีทุกข์ประการต่างๆ มากมาย อันเนื่องมาจากการเกิด

แต่ที่น่าพิจารณา คือ ผู้ที่ได้เกิดในภพภูมิที่ดีซึ่งเป็นผลของกุศลกรรมนั้น ก็ยังสามารถจำแนกออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ

ประเภทแรก อยู่ในเหว แต่ก็ไม่รู้ว่าอยู่ในเหว เป็นผู้เต็มไปด้วยความประมาทมัวเมา เพลิดเพลินไหลไปด้วยอำนาจของอกุศลธรรม ไม่สะสมที่พึ่งคือ กุศลธรรมให้กับตนเอง ซึ่งจะเป็นเหตุให้จมอยู่ในเหวอีกต่อไปอย่างไม่มีวันจบสิ้น ซ้ำร้ายไปกว่านั้น จะเป็นเหตุให้จมลึกลงไปในเหวที่น่ากลัวกว่าสุคติภูิมิ นั่นก็คือ อบายภูมิ ซึ่งได้รับความทุกข์ทรมานเดือดร้อนมากมาย

ส่วนอีกประเภทหนึ่ง คือ อยู่ในเหว แต่ก็รู้ว่าตนเองอยู่ในเหว โดยเฉพาะเหวที่ลึกที่สุด คือ เหวของอวิชชา ความไม่รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง (อวิชชาเป็นอกุศลธรรม ที่ยังสัตว์ให้แล่นไปในสังสารวัฏฏ์อย่างไม่มีวันจบสิ้น) จึงเป็นผู้เห็นประโยชน์ของการฟังพระธรรมที่ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดง สะสมความเข้าใจถูก ความเห็นถูกไปตามลำดับ ไม่ปล่อยมือจากกุศลธรรม และไม่ปล่อยมือจากการฟังพระธรรม

การฟังพระธรรมคำสอน จะเป็นหนทางที่จะทำให้ค่อยๆ ไต่ขึ้นจากเหวที่ตนเองตกลงไปได้ทีละเล็กทีละน้อย โดยจะต้องอาศัยกาลเวลาที่ยาวนานในการอบรมเจริญปัญญาต่อไป จนกว่าจะขึ้นจากเหวได้อย่างเด็ดขาด เมื่อบรรลุถึงความเป็นพระอรหันต์ดับอวิชชา และดับกิเลสทั้งปวงได้เด็ดขาด ไม่ต้องตกลงไปในเหวอีกต่อไป จึงควรอย่างยิ่งที่จะดำเนินไปตามหนทางที่จะไต่ขึ้นจากเหวได้ โดยไม่ขาดการฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรมในชีวิตประจำวัน

....ขออนุโมทนาค่ะ...