ความสัมพันธ์ระหว่างรูปกับนามและกายกับจิต
เรียนถามท่านอาจารย์ว่า การทำงานของกาย (อวัยวะต่างๆ ) ที่ไม่มีการรับรู้ของจิตเกิดขื้นอย่างไร ทำไมจึงดูเหมือนมีธาตุรู้อื่นนอกจากจิตที่ควบคุมการทำหน้าที่ของกายดังกล่าว คำถามเกิดขณะที่ผมกำลังพิจารณากายและเห็นว่าทำงานแยกจากกันก็จริงแต่ใกล้ชิดกันมากอุปมาดัง มือ (จิต) กำลังสวมถุงมือ (กาย) โดยจิตรับรู้ หรือควบคุมกายใด้ แต่เมื่อพิจารณาต่อ จึงพบว่าเป็นจริงบางส่วนเท่านั้นซึ่งขัดแย้งกับความเข้าใจเดิมของผมตามคำสอนของอาจารย์ที่ว่านามเป็นธาตุรู้ ส่วนรูปไม่รู้อะไรเลย ทำให้ต้องถามต่อว่าถ้ารูปไม่รู้อะไรเลย ทำไมกายจึงทำงานโดยอิสระได้ บางส่วนบางเวลาหรือมีนามอื่นที่ไม่ใช่จิตทำหน้าที่แทนในขณะนั้น
รูปทั้งหมดไม่รู้อะไร แต่รูปเป็นไปตามประสงค์ของจิตและเจตสิก เรียกว่า จิตตชรูป
รูปร่างกายเคลื่อนไหวเป็นไปตามอำนาจของจิตเจตสิก เรียกว่า มีจิตเป็นปัจจัย ไม่ใช่ควบคุม
สมุฏฐานที่ทำให้เกิดรูป มีอยู่ ๔ สมุฐาน คือ กรรม จิต อุตุ อาหาร กรรมมีหน้าที่นำเกิด จะเกิดมาสวยหรือร่ำรวย อาการครบ ๓๒ หรือพิการขึ้นอยู่กับกรรม ตลอดในระหว่างดำเนินชีวิต จนกระทั่งจิตดวงสุดท้ายในชาตินี้จะทำหน้าที่เรียกว่าจุติจิตหรือที่เราคุ้นเคยคือตาย การเคลื่อนไหวของร่างกาย เช่น ยืน เดิน นั่งนอน หัวเราะ ร้องไห้ การพูด เป็นรูปที่เกิดจากจิต รูปที่มีอยู่ในอาหารทุกชนิดที่กลืนกินเป็นคำเห็นได้จากการเจริญเติบโตของร่างกาย เป็นรูปที่เกิดจากอาหาร ส่วนรูปที่เกิดจากอุตุ เช่น ความร้อนในร่างกาย หรือในขณะที่ทานอาหารรสเผ็ดร้อนที่ปรากฏคือรูปที่เกิดจากอุตุ สามารถศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมได้จากหนังสือปรมัตถธรรมสังเขป ที่กล่าวถึงเรื่อง จิต เจตสิก รูปและนิพพาน