พระธรรมกับการดำเนินชีวิต [แนวทางเจริญวิปัสสนา และ การภาวนา]

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น.

ข้อความบางตอน จากการสนทนาธรรม กับท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ณ อาคารมูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ที่ ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๔ ถอดเทปบันทึกเสียง โดย คุณสงวน สุจริตกุล.

คำว่า "ภาวนา" หมายถึง "การอบรม-เจริญ-ปัญญา" ถ้าฟังพระธรรม-ยังไม่เข้าใจ ก็ยัง อบรม-เจริญ-ปัญญา ไม่ได้ แต่ ถ้าไม่ฟังพระธรรมจะมี "แนวทาง-ในการอบรม-เจริญ-ปัญญา" ได้ไหม เช่น ขณะที่กำลังฟัง "เรื่องของการเห็น" และ เริ่มเข้าใจขณะนั้น ยังไม่ใช่ การระลึก-ตรง-ลักษณะของ "การเห็น" ด้วยความเข้าใจจริงๆ เพราะฉะนั้นในขณะที่ "เริ่มฟังพระธรรม" เป็น "แนวทาง-ที่นำไปสู่-ความเข้าใจขึ้น"เป็น "แนวทาง-เจริญ-วิปัสสนา"

"ขั้นฟัง" จะกล่าวว่า เป็น "การอบรม-เจริญ-ปัญญา" ยังไม่ได้ แต่ เป็น แนวทาง-ที่จะทำให้เกิดความเข้าใจ ว่า "อบรม-เจริญ-ปัญญา" คือ อย่างไร ฟัง-เข้าใจ ว่า สิ่งที่กำลังมีจริง ในขณะนี้ เป็นสิ่งที่สามารถรู้ได้ฟัง-จน เริ่มรู้-ตรง "ลักษณะ" ของสิ่งที่กำลังปรากฏขณะที่กำลังรู้-ตรง-ลักษณะ ของสิ่งที่กำลังปรากฏ ขณะนั้น ไม่มีเรา คำว่า "ภาวนา" ในพระไตรปิฎก มีหลายขั้น

ขณะที่ สติ-สัมปชัญญะ ระลึก-รู้-ตรง-เฉพาะ-ลักษณะที่เป็น "ธรรม" จริงๆ เป็น "นาม-รูป-ปริจเฉทญาณ"ขณะนั้น เป็น "การภาวนา" ที่เป็น "สติปัฏฐาน" ขณะนั้น "ลักษณะ" ของ นามธรรม และ รูปธรรม แยกขาดกัน ชัดเจน โดยมี "ภวังคจิต" ซึ่งเป็นสภาพธรรม-ที่ไม่มีอารมณ์-ปรากฏ เกิดคั่น. เพราะถ้าหาก ไม่มี "ภวังคจิต" เกิดคั่นก็จะไม่เห็น "ความแตกต่าง" อย่างชัดเจน ของนามธรรม และ รูปธรรม "สติปัฏฐาน" เกิดสั้นมาก แล้วก็ดับไป

"สติปัฏฐาน" จึงเป็น "การภาวนา" จริงๆ เพราะเป็นการรู้-ลักษณะของนามธรรม และ รูปธรรม จริงๆ เมื่อยังไม่ถึง "การประจักษ์แจ้ง-อริยสัจจธรรม-ขั้นแรก"ซึ่งเป็นการถึงความเป็น "พระโสดาบัน" ก็ยังเป็น "ปุถุชน"

"การภาวนา" ก็เพื่อที่จะพ้นจากความเป็น "ปุถุชน" ไปสู่ความเป็น "พระอริยบุคคล-ตามลำดับขั้น" แต่ ยิ่งกว่านั้น ถ้าเป็น "ภาวนา" ขั้นสูงๆ ขึ้นไปคือ การภาวนา-ของพระโสดาบัน เป็นต้น ไปพระอริยบุคคล ก็ยังขาดการภาวนา ไม่ได้ ด้วยเหตุนี้ "การภาวนา" จึงต้องดำเนินไป จนกว่าจะถึงซึ่ง "การดับกิเลส-เป็นสมุจเฉท" เมื่อ "ลักษณะของ-ธรรม" ยังไม่ปรากฏ กับ "สติปัฏฐาน" ก็ยังไม่เป็น "การภาวนา" จริงๆ

เมื่อ ปัญญาระดับนั้น ยังไม่เกิดก็ควรที่จะเป็น "การอบรม-เพื่อความเข้าใจถูก" ว่า อะไร เป็น "หนทาง-ที่จะนำไปสู่-ความรู้" และ อะไร เป็น "หนทาง-ที่จะทำให้-ไม่รู้" พระธรรม ที่แท้จริงเป็นเรื่องตรง จริง และ ไม่ทำให้เกิด ความเข้าใจผิด.

การศึกษาพระธรรมทั้งหมด เป็นเรื่องของ "ปัญญา" พระธรรม ทั้งหมดแสดงให้เห็นถึง "ความเป็นอนัตตา" มั่นคง และ ไม่หวั่นไหว ใน "ความเป็นอนัตตา" เมื่อเข้าใจถูกต้อง ว่า สภาพธรรม เป็น "ธรรม"

ขออนุโมทนา