ว่าด้วยการอบรมตน
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย มหานิทเทส เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้าที่ 579ว่าด้วยการอบรมตน
[๙๒๐] คำว่า อบรมตนอยู่ ในคำว่า เมื่อภิกษุอบรมตนอยู่
ความว่า ปรารภความเพียร มีความเพียรแรงกล้า มีความบากบั่นมั่นคง
มิได้ปลงฉันทะ มิได้ทอดธุระ ในธรรมทั้งหลายฝ่ายกุศล อีกอย่างหนึ่ง
ผู้ส่งตนไป คือตนอันภิกษุส่งไปในอรหัตตผลอันเป็นประโยชน์ของตน ใน
อริยมรรค ในลักษณะ ในเหตุ ในฐานะ และอฐานะ คือ
ส่งตนไปว่าสังขารทั้งปวงไม่เที่ยง
ส่งตนไปว่า สังขารทั้งปวงเป็นทุกข์
ส่งตนไปว่าธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา
ส่งตนไปว่า เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยจึงมีสังขารฯลฯ
ส่งตนไปว่า เพราะชาติเป็นปัจจัยจึงมีชราและมรณะ
ส่งตนไปว่าเพราะอวิชชาดับสังขารจึงดับ ฯลฯ
ส่งตนไปว่า เพราะชาติดับชราและมรณะจึงดับ
ส่งตนไปว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ
ส่งตนไปว่า นี้ปฏิปทาเครื่องให้ถึงความดับทุกข์
ส่งตนไปว่า เหล่านี้อาสวะ ฯลฯ
ส่งตนไปว่า นี้ปฏิปทาเครื่องให้ถึงความดับอาสวะ
ส่งตนไปว่า ธรรมเหล่านี้ควรรู้ยิ่ง ฯลฯ
ธรรมเหล่านี้ควรทำให้แจ้ง ส่งตนไปถึงความเกิด ความดับ คุณ โทษ
และอุบายเครื่องสลัดออกแห่งผัสสายตนะ ๖ ส่งตนไปถึงความเกิด ความ
ดับ คุณ โทษ และอุบายเครื่องสลัดออกแห่งอุปาทานขันธ์ ๕ แห่งมหา-
ภูตรูป ๔ ส่งตนไปว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดเป็นธรรมดา สิ่งนั้น
ทั้งหมดมีความดับไปเป็นธรรมดา. คำว่า เมื่อภิกษุ ความว่า เมื่อภิกษุ
ที่เป็นกัลยาณปุถุชน หรือเมื่อภิกษุที่เป็นพระเสขะ เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า
เมื่อภิกษุอบรมตนอยู่
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย การอบรมตน เมื่อเข้าใจถูกก็คือการอบรมจิต จิตที่ไม่มีปัญญาก็อบรมด้วยการฟัง
พระธรรม ขณะนั้นมีวิริยเจตสิก ทีการปรารภความเพียรแล้ว โดยไม่ต้องไปทำความ
เพียร ขณะที่ค่อยๆ เข้าใจขึ้น ปัญญาเกิดในขณะนั้น ขณะนั้นกำลังอบรมตน อบรมจิต
จากจิตที่ไม่มีธรรมฝ่ายดี มีกุศล ศรัทธา ปัญญาเป็นต้น ก็มีมากขึ้น เจริญขึ้น ก็ค่อยๆ
อบรมตน คือ อบรมจิตในขณะนั้น เมื่อปัญญาเจริญขึ้น ก็ละคลายกิเลส ความไม่รู้
ทีละเล็กละน้อยนั่นเองครับ ดังนั้นการู้ความจริงของสภาพธรรมที่มีจริงในขณะนี้ ว่า
ไม่เที่ยง เป็นทุกข์และเป็นอนัตตา เป็นการอบรมตน อันหมายถึงการอบรมจิตให้มีขึ้น
ในธรรมฝ่ายดี มีปัญญา เป็นต้นครับ ดังนั้นเมื่ออ่านโดยนัยพระสูตร ย่อมแสดงถึงตน
ตัวเรา อบรมตน แต่การศึกษาธรรมต้องสอดคล้องกันทั้ง 3 ปิฎก เมื่อไม่มีเรา มีแต่
ธรรมตามพระอภิธรรมแสดง จึงเข้าใจว่าไม่มีเรา อบรมแต่ธรรมทำหน้าที่ คือ ปัญญา
เกิด และอบรมจิตนั่นเองครับ ขออนุโมทนาคุณหมอและทุกท่านครับ
อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์