กรรม ๔ ประเภท [อรรถกถาสังขิตตสูตร]

[เล่มที่ 35] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต เล่ม ๒ - หน้าที่ 582

๑. สังขิตตสูตร

(ว่าด้วยกรรม ๔ ประเภท)

[๒๓๒] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย กรรม ๔ ประเภทนี้ เราทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งด้วยตนเองแล้ว จึงประกาศให้ทราบ กรรม ๔ ประเภทเป็นไฉน

คือ กรรมดำ มีวิบากดำก็มี กรรมขาว มีวิบากขาวก็มี กรรมทั้งดำทั้งขาว มีวิบากทั้งดำทั้งขาวก็มี กรรมไม่ดำไม่ขาว มีวิบากไม่ดำไม่ขาว เป็นไปเพื่อสิ้นกรรมก็มี นี้แล กรรม ๔ ประเภท เราทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งด้วยตนเองแล้ว จึงประกาศให้ทราบ.

จบสังขิตตสูตรที่ ๑

อรรถกถาสังขิตตสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในสังขิตตสูตรที่ ๑ แห่งวรรคที่ ๔ ตั้งต่อไปนี้ :-

บทว่า กณฺห ได้แก่ กรรมดำ คือ อกุศลกรรมบถ ๑๐.

บทว่า กณฺหวิปาก ได้แก่ มีวิบากดำ เพราะให้เกิดในอบาย.

บทว่า สุกฺก ได้แก่ กรรมขาว คือ กุศลกรรมบถ ๑๐.

บทว่า สุกฺกวิปาก ได้แก่ มีวิบากขาว เพราะให้เกิดในสวรรค์.

บทว่า กณฺห สุกฺก ได้แก่ กรรมคละกัน.

บทว่า กณฺหสุกฺกวิปาก ได้แก่ มีวิบากทั้งสุขและทุกข์. จริงอยู่ บุคคลทำกรรมคละกันแล้ว เกิดในกำเนิดเดียรัจฉานด้วยอกุศล ในฐานะเป็นมงคลหัตถีเป็นต้น เสวยสุขในปัจจุบันด้วยกุศล. บุคคลเกิดแม้ในราชตระกูลด้วยกุศล ย่อมเสวยทุกข์ในปัจจุบัน ด้วยอกุศล.

บทว่า อกณฺห อสุกฺก ท่านประสงค์เอามรรคญาณ ๔ อันทำกรรมให้สิ้นไป. จริงอยู่ กรรมนั้น ผิว่าเป็นกรรมดำ ก็พึงให้วิบากดำ ผิว่าเป็นกรรมขาว พึงให้วิบากขาว แต่ที่ไม่ดำ ไม่ขาว เพราะไม่ให้วิบากทั้งสอง ดังกล่าวมานี้เป็นใจความในข้อนี้.

จบอรรถกถาสังขิตตสูตรที่ ๑