ผลจากการสะสมของจิต
เมื่อจิตเกิด ดับ และมีการสะสมกุศลและอกุศลสืบต่อ จะกลายเป็นอุปนิสัยใช่หรือไม่คะ และเป็นเหตุของการเกิด ตาย ชาติแล้วชาติเล่าไม่จบถึงปัจจุบันนี้ด้วยหรือไม่ ถ้าเราไม่ปรารถนาการเวียนว่ายตายเกิดอีก เราควรปฏิบัติอย่างไรจึงจะสำเร็จคะ ถามด้วยใจจริงค่ะ อรพร
ความเป็นไปของจิตทำให้มีการทำกรรมต่างๆ สิ่งเหล่านี้จะเป็นอุปนิสัย คือที่อาศัยที่มีกำลังของจิต เจตสิกที่เกิดหลังๆ ทำให้การกระทำต่างๆ เป็นเหมือนดังที่เคยทำมา ทำให้มีผลคือการเกิดขึ้นของนามและรูป จึงไม่มีที่จบสิ้น การอบรมอริยมรรคเป็นหนทางการดับภพชาติสังสารวัฏฏ์ ไม่อยู่ที่ความปรารถนา
"เราควรปฏิบัติอย่างไร" เมื่อฟังธรรมจนเข้าใจว่าไม่มีเรา มีแต่ธรรมปฏิบัติกิจของธรรม เพราะธรรมไม่ใช่เรา เหมือนที่พระธรรมแสดงว่า เพราะจิตเป็นใหญ่มีเจตนาที่เป็นกรรมร่วมด้วย ไม่ใช่ตัวเรา จึงมีแต่ธรรมแต่ละอย่างทำกิจแล้วก็ดับไป สะสมทุกสิ่งทุกอย่างไว้ในจิต เกิดแล้วก็ดับ สะสมอีก เกิดแล้วก็ดับอีก แต่เมื่อยังศึกษาหรือฟังไม่เข้าใจว่าทุกอย่างเป็นธรรม ก็ฟังต่อไปอีก เพราะจิตย่อมสะสมความเข้าใจพระธรรม ไม่มีเราสะสม
