ตถตา อวิตถตา อนัญถตา
ใน พระอภิธรรม กถาวัตถุ มี ตถตากถา ความเป็นอย่างนั้นแห่งธรรมทั้งปวง แต่ไม่มี คำว่า อวิตถตา อนัญถตา ในอรรถกถา พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค "... เรียกว่า อวิตถตา เพราะเมื่อปัจจัยเข้าถึงสามัคคี ธรรมทั้งหลายที่เกิดจากปัจจัยนั้นเพียงครู่เดียว ก็ไม่เกิดขึ้น. เรียกว่า อนัญถตา เพราะธรรมอื่นไม่เกิดจากปัจจัย ..."
ขอให้ช่วยขยายความ อวิตถตา และ อนัญถตา
ขอขอบพระคุณ และ อนุโมทนาครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ธรรม เป็นเรื่องทีละเอียดลึกซึ้งมาก ทั้งหมดแสดงถึงสิ่งที่มีจริงที่กำลังมีกำลังปรากฏในขณะนี้ ไม่ว่าจะเป็นภาษาใด ก็ไม่พ้นไปจากการกล่าวหรือแสดงเพื่อให้เข้าใจสิ่งที่มีจริงตามความเป็นจริง แต่เนื่องจากภาษาที่รักษาไว้ซึ่งพระพุทธพจน์ คือ ภาษาของชาวมคธ หรือ ภาษาบาลี ผู้ศึกษาพระธรรมที่เป็นคนไทย ไม่ได้ใช้ภาษาบาลีในการสื่อสาร แต่ใช้ภาษาไทย ดังนั้น คำทั้ง ๒ คำที่ได้กล่าวถึงนั้น เมื่อแปลเป็นไทยแล้ว ก็คือ ธรรมที่มีจริงในขณะนี้
อวิตถตา แปลว่า ไม่ผิดไปจากความเป็นจริงของสภาพธรรมนั้นๆ เนื่องจากว่าธรรม เป็นจริงอย่างไร ก็เป็นจริงอย่างนั้น เป็นสิ่งที่มีจริงแต่ละหนึ่งๆ โดยไม่ปะปนกันเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น เมื่อเหตุปัจจัยพร้อมก็เกิดขึ้น ไม่มีที่จะเกิดขึ้นโดยปราศจากเหตุปัจจัย ความจริงเป็นอย่างนี้ ธรรมก็ไม่ผิดไปจากความเป็นจริงอย่างนี้ แต่ในอรรถกถาที่ได้ยกมานั้น คำแปลค่อนข้างจะเข้าใจยาก (หรือไม่เข้าใจเลย) ต้องย้อนไปเทียบกับภาษาบาลีอีกทีว่า แปลตรง ครบถ้วนหรือไม่
จึงขออนุญาตแปลใหม่ เป็น "เรียกว่า อวิตถตา เพราะเมื่อปัจจัยเข้าถึงสามัคคี (คือพร้อมเพรียงกันแล้ว) ธรรมทั้งหลายที่เกิดจากปัจจัยนั้นเพียงครู่เดียว ที่จะไม่เกิดขึ้น ไม่มี [คือ เมื่อเหตุปัจจัยพร้อม ธรรมย่อมเกิดขึ้น]" ก็ขอให้ผู้รู้ได้พิจารณาเพิ่มเติมอีกที
ส่วนคำว่า อนัญถตา นั้น แปลว่า ไม่เป็นไปโดยประการอื่นจากความเป็นจริงอย่างนั้น ธรรมแต่ละอย่างๆ ย่อมเกิดขึ้นเพราะปัจจัยของตน จะไปเกิดเพราะปัจจัยของธรรมอื่นๆ ไม่ได้ เช่น จิตเห็น ก็ย่อมเกิดขึ้นเพราะเหตปัจจัยของจิตเห็น จะไปเกิดเพราะเหตุปัจจัยของจิตได้ยิน ก็ไม่ได้ นี้คือ ธรรม ที่มีจริง ไม่เป็นไปโดยประการอื่นจากความเป็นจริงอย่างนั้น
จากคำแปลในอรรถกถา ตรงทีเดียว ว่า
เรียกว่า อนัญถตา เพราะธรรมอื่นไม่เกิดจากปัจจัยของธรรมอื่น เมื่อว่าโดยอรรถแล้ว ทั้งตถตา (ความเป็นจริงอย่างนั้น) อวิตถตา (ไม่ผิดไปจากความเป็นจริงของสภาพธรรมนั้นๆ) และ อนัญถตา (ไม่เป็นไปโดยประการอื่นจากความเป็นจริงอย่างนั้น) ก็คือ ธรรมที่มีจริงในขณะนี้ ซึ่งเป็นธรรมที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ครับ
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
