อนุปุพพิกถา [ปฐมสัปปุริสสูตร]

อนุปุพพิกถา

คือ การแสดงถ้อยคำ หรือแสดงธรรมที่เป็นไปโดยลำดับ เพื่อประโยชน์แก่ผู้ฟังจะได้มีจิตอ่อนควรแก่การงาน โดยลำดับ เพื่อที่จะรองรับพระธรรมที่ละเอียดยิ่งขึ้นต่อไปอีก คือ อริยสัจจ์ ๔ ซึ่งอนุปุพพิกถามีอยู่ ๕ ประการ ได้แก่

ทานกถา เป็นการแสดงเรื่องทาน และผลของทาน เช่น กล่าวเรื่องการให้ซึ่งเป็นกุศลจิตที่ดีงาม ผลที่เกิดก็ต้องดีงาม ถ้าไม่มีจิต ทานก็มีไม่ได้ แม้ไม่ต้องกล่าวเป็น ชื่อว่า ทานกถา การมีข้าวของสมบัติพอควรเหลือใช้ แล้วคิดสละสิ่งที่ตนมี เพื่อเป็นประโยชน์แก่บุคคลอื่น เมื่อพูดอย่างนี้ ก็คือ ทานกถา

สีลกถา เป็นการแสดงถึงความประพฤติเป็นไปทางกาย ทางวาจาที่ดีงามเรียบร้อยเช่น ถ้าเป็นผู้มีความยำเกรงต่อผู้รับ ไม่แบ่งเขาแบ่งเรา ไม่ว่าเศรษฐี ยาจก คนบ้าใบ้ พิการ ทั้งหมดก็คือ ธรรม ซึ่งมีสภาพเห็นเช่นเดียวกันเสมอกัน รักสุขเกลียดทุกข์เช่นเดียวกัน ก็มีกริยาอ่อนโยน อ่อนน้อมตามจิตนั้น ซึ่งความอ่อนน้อมมีได้ ก็เมื่อมีปัญญา ที่เห็นความไม่ดีของความกระด้าง ความดีกว่าเขา ความไม่เสมอ ซึ่งขณะให้ทานก็เป็น ศีลได้ เป็นต้น

สัคคกถา เป็นการแสดงเรื่องของสวรรค์ เหตุของการไปเกิดในสวรรค์ หรือการที่จะได้รับสิ่งที่ดีงามได้แก่ การกล่าวเรื่องเหตุผล ถ้าเป็นอกุศลจิตที่ไม่ดี เกิดอยากได้สิ่งดีมากเท่าไร ก็ไม่มีวันได้สิ่งนั้นมา แต่ขณะที่เป็นกุศลจิต แม้ไม่ได้คิดหวัง สิ่งที่ดีๆ ก็มาจากกุศลทั้งนั้น ถ้าเข้าใจอย่างนี้ ก็คือเข้าใจเรื่องอานิสงส์ของทาน ความมั่งคั่ง กระทั่งสวรรค์ เพราะอกุศลพาไปสวรรค์ไม่ได้ แม้ไม่ต้องกล่าว เรื่องสวรรค์กี่ชั้น เทวดากี่ทิศ ทั้งหมด ก็คือการแสดงเรื่องเหตุและผล

อานิสงส์ของการออกจากกาม เรียกว่าอานิสงค์แห่งเนกขัมมะ เป็นการก้าวออกจากกาม ก้าวออกจากอกุศลทั้งหลายทั้งปวงถ้าไม่มีเรา ได้แก่ ตัณหา มานะ ทิฏฐิแล้ว สุขซึ่งสุขเพราะเป็นเราสุขกับสุขที่พ้นจากเราก็ต้องต่างกันมาก เพราะฉะนั้นก็ยังไม่สามารถรู้รสของสุขซึ่งพ้นจากความเป็นเรา แต่ความอิสระที่พ้นจากความติดข้องจากตัวตนด้วยปัญญา ตามลำดับ ก็ต้องแตกต่างกัน

แม้ไม่ต้องกล่าวเป็นชื่อ เป็นกถาใดๆ คนที่สามารถเข้าใจ ก็จะทราบว่าทั้งหมดเป็นเรื่องที่ทำให้บุคคลรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ ถ้าอบรมความเข้าใจลักษณะของสภาพธรรม และทั้งหมดทุกเรื่องก็คือ ฟังธรรมเพื่อเข้าใจธรรม

อ่านข้อความเตือนสติ ทั้งหมดจากปฐมสัปปุริส สูตร..ข้อความเตือนสติเรื่องปฐมสัปปุริสสูตร