มงคลสูตรในขุททกปาฐะ และ อรรถกถามงคลสูตร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 117

มงคลสูตรในขุททกปาฐะ

[๕] ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้. สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ณพระเชตวันวิหารอารามของท่านอนาถปิณฑิกะกรุงสาวัตถี. ครั้งนั้น เมื่อล่วงปฐมยามไปแล้วเทวดาองค์หนึ่งมีวรรณะงดงาม เปล่งรัศมีสว่างตัวพระเชตวันเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้วยืน ณ ที่สมควรส่วนหนึ่ง ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยพระคาถาว่า

[๖] เทวดาและมนุษย์เป็นอันมากปรารถนาความสวัสดีพากันคิดมงคลทั้งหลายขอพระองค์โปรดตรัสบอกมงคลอันอุดมด้วยเถิดพระเจ้าข้า.

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสตอบด้วยคาถาเหล่านั้นว่า

การไม่คบพาล การคบแต่บัณฑิต และการบูชาผู้ที่ควรบูชานี้ก็เป็นมงคลอุดม

การอยู่ในประเทศอันเหมาะ ความเป็นผู้ทำบุญไว้แต่ก่อน การตั้งตนไว้ชอบ นี่ก็เป็นมงคลอุดม.

ความเป็นพหูสูต ความเป็นผู้มีศิลปะ มีวินัยที่ศึกษามาดี มีวาจาเป็นสุภาษิต นี่ก็เป็นมงคลอุดม.

การบำรุงมารดาบิดา การสงเคราะห์บุตรภริยา การงานอันไม่อากูล นี่ก็เป็นมงคลอุดม.

ทาน ธรรมจริยา การสงเคราะห์ญาติ การงานอันไม่มีโทษนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

การงดเว้นจากบาป งดเว้นการดื่มน้ำเมา ความไม่ประมาทในธรรมทั้งหลายนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

ความเคารพ ความถ่อมตน ความสันโดษ ความกตัญญู การฟังธรรมตามกาลนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

ความอดทน ความว่าง่าย การเห็นสมณะ การสนทนาธรรมตามกาลนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

ตบะพรหมจรรย์ การเห็นอริยสัจ การทำพระนิพพานให้แจ้งนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

จิตของผู้ที่ถูกโลกธรรมกระทบแล้วไม่หวั่นไหว ไม่เศร้าโศก ไม่เศร้าหมองด้วยละอองกิเลส เกษมปลอดโปร่งนี่ก็เป็นมงคลอุดม.

เทวดาและมนุษย์ทั้งหลายทำมงคลดังนี้แล้ว ไม่พ่ายแพ้ในข้าศึกทั้งปวง ย่อมถึงความสวัสดีในที่ทุกสถาน นี่แลมงคลอุดมของเทวดาและมนุษย์เหล่านั้น.

จบมงคลสูตร

๕. อรรถกถามงคลสูตร

ประโยชน์แห่งบทตั้ง

บัดนี้ ถึงลำดับการพรรณนาความแห่งมงคลสูตรที่ยกเป็นบทตั้งต่อลำดับจากกุมารปัญหา. ในที่นี้ข้าพเจ้าจะกล่าวประโยชน์แห่งบทตั้งแล้วจึงจักพรรณนาความแห่งมงคลสูตรนั้น. อย่างไรเล่า. ความจริง พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคเจ้าแม้มิได้ตรัสถามลำดับนี้ แต่ข้าพเจ้ากล่าวเพื่อแสดงว่าการนับถือพระศาสนาด้วยการถึงสรณะ และนัยตามประเภทศีลสมาธิปัญญา ทรงแสดงไว้ด้วยสิกขาบท ทวัตติงสาการและกุมารปัญหา นี้ใด แม้ทั้งหมดนั้น ก็เป็นมงคลอย่างยิ่ง เพราะผู้ต้องการมงคล จำต้องทำพากเพียรอย่างยิ่งในมงคลนั้น นั่นแล. ส่วนความที่การนับถือพระศาสนาเป็นต้นนั้น เป็นมงคลนั้นบัณฑิต พึงทราบตามแนวพระสูตรนี้. นี้เป็นประโยชน์แห่งบทตั้งในมงคลสูตรนั้น ในที่นี้

กถาพรรณนาปฐมมหาสังคายนา

ก็เพื่อพรรณนาความแห่งมงคลสูตรนั้น ซึ่งยกเป็นบทตั้งไว้อย่างนี้ มีมาติกาหัวข้อ ดังนี้.

ข้าพเจ้าจะกล่าววิธีนี้อย่างนี้ว่าคำนี้ผู้ใดกล่าว กล่าวเมื่อใดกล่าว เพราะเหตุไรเนื้อจะพรรณนาความแห่งปาฐะ มีเอวํ เป็นต้น ก็จะกล่าวสมุฏฐานที่เกิดมงคลกำหนดมงคลนั้นแล้วจะชี้แจงความมงคลแห่งมงคลสูตรนั้น.