ความหมายของคำว่ารู้สึกตัวและวิปัสสนา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

๑. คำว่า รู้สึกตัว คืออะไร และ รู้สึกอะไร-อย่างไร จึงเป็นความหมายของคำว่า รู้สึกตัว

- รู้สึกตัว ความหมายในพระพุทธศาสนา คือ สภาพธรรมที่เป็น สัมปชัญญะ ซึ่งเป็นชื่อหนึ่งของปัญญา ความเห็นถูก ซึ่งความหมายของความรู้สึกตัว คือ การรู้ความจริงของสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏว่าไม่เที่ยง เป็นทุกข์และเป็นอนัตตา ในขณะที่ยืน เดิน นั่ง นอน ในอิริยาบถใด อิริยาบถหนึ่ง แต่ไม่ใช่ การรู้สึกตัว ว่ากำลังทำอะไร เช่น รู้สึกตัว ว่ากำลังยืน กำลังเดิน อย่างนี้ไม่ใช่ สัมปชัญญะที่เป็นปัญญา เพราะ ไม่ได้มีความเห็นถูก และไม่ได้เป็นจิตที่เป็นกุศลในขณะนั้น แม้ เด็ก หรือ ผู้ที่ไม่ได้ฟังพระธรรม ก็มีความรู้สึกตัว ว่ากำลังทำอะไร ได้ แต่ไม่ใช่ สัมปชัญญะที่เป็นความรู้สึกในการอบรมปัญญา ที่เป็นวิปัสสนา ครับ

๒. คำว่าวิปัสสนานั้น ต้องมีทั้ง รูปและนามเป็นอารมณ์ของจิต หรือ รูปอย่างเดียวก็ได้ หรือ นามอย่างเดียวก็ได้.

- วิปัสสนา คือ ปัญญาที่รู้ความจริงของ สภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ซึ่ง สภาพธรรมที่มีจริง ก็มีทั้งรูป และ นาม

ดังนั้น อารมณ์ของวิปัสสนา ที่เป็นสิ่งที่ควรรู้ว่าเป็นแต่เพียงธรรม ไม่ใช่ เรา คือ ทั้งรูป และ นาม เพราะ สัตว์โลกยึดถือ ไม่ใช่เพียง นาม คือ จิต เจตสิกเท่านั้น แต่ สัตว์โลกก็ยึดถือ รูปว่าเป็นเรา ก็ควรรู้

หรือ อารมณ์ของวิปัสสนา ก็เป็นทั้ง นาม และรูปก็ได้ แต่ขณะที่รู้ความจริง ที่เป็นสติปัฏฐาน จะต้องมี นาม หรือรูปอย่างใดอย่างหนึ่งเป็นอารมณ์ ไม่สามารถรู้พร้อมๆ กันได้ ครับ ในขณะที่สติปัฏฐานเกิด

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา ครับ

ขออนุโมทนา

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์

เมื่อสภาพธรรมเกิดปรากฏแล้ว รู้ตามความเป็นจริง นี้คือ ความหมายของรู้สึกตัว ในทางพระพุทธศาสนา ที่เป็นสัมปชัญญะ เป็นปัญญาความเข้าใจถูกเห็นถูก

ขอเชิญคลิกอ่านข้อความเพิ่มเติมได้ที่นี่ครับ

รู้สึกตัวทั่วพร้อม

วิปัสสนา เป็นปัญญาที่เห็นอย่างแจ่มแจ้ง มุ่งหมายถึง การอบรมเจริญสติปัฏฐาน และ วิปัสสนาญาณขั้นต่างๆ ซึ่งไม่ใช่ปัญญาที่เป็นความเข้าใจถูกเห็นถูกในเรื่องกรรมและผลของกรรม และไม่ใช่ปัญญาที่เป็นไปกับด้วยการอบรมเจริญสมถภาวนา

สภาพธรรมที่มีจริงทุกอย่าง ทั้งที่เป็นนามธรรมและรูปธรรม นี้แหละที่จะเป็นที่ตั้งให้ปัญญารู้ตามความเป็นจริง เมื่อเป็นสิ่งที่มีจริง ปัญญาก็สามารถเข้าใจตามความเป็นจริงได้ ว่าเป็นธรรมแต่ละอย่าง ที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย แล้วก็ดับไป ไม่เที่ยง ไม่ยั่งยืน ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขณะที่สติปัฏฐานเกิด ขณะนั้นมีการรู้ลักษณะของธรรมะที่กำลังปรากฏ เป็นการรู้สึกตัวที่ประกอบด้วยปัญญา เพราะรู้ว่าเป็นธรรมะอย่างหนึ่งไม่ใช่เรา ค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

กราบอนุโมทนาค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ