กุศล-อกุศล กับ โยนิโสมนสิการ-อโยนิโสมนสิการ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ก่อนอื่นขอกล่าวกระทู้ เรื่องสัตว์เดรัจฉานกับมนุษย์ ในเรื่องโยนิโสมนสิการก่อนนะครับ ตามที่ได้อธิบายไว้ครับว่า มนุษย์เกิดโยนิโสมนสิการได้ง่ายกว่าสัตว์เดรัจฉาน ซึ่งก็หมายถึง เกิดกุศลจิตได้ง่ายกว่าสัตว์เดรัจฉาน เพราะด้วยปฏิสนธิที่ต่างกัน มนุษย์ปฏิสนธิประกอบด้วย ๒ เหตุ (สำหรับผู้ที่ไม่พิการตั้งแต่กำเนิด) ส่วนสัตว์เดรัจฉาน ปฏิสนธิไม่ประกอบด้วยเหตุเลย เพราะฉะนั้นมนุษย์เกิดกุศลจิตได้ง่ายกว่าด้วยอำนาจปฏิสนธิ เพราะฉะนั้นโยนิโสมนสิการของมนุษย์ จึงเกิดได้ง่ายกว่าของสัตว์เดรัจฉาน

ส่วนการคิดเหตุผลทางโลก ที่เป็นเหตุผลทางโลก เช่น นักวิทยาศาสตร์ หากไม่ใช่เป็นไปใน ทาน ศีล ภาวนา แม้จะคิดด้วยความละเอียด แต่ก็เป็นความละเอียดที่อาศัย วิตก และ มนสิการที่เกิดกับอกุศลจิต มีโลภะ เป็นต้น ไม่ใช่ โยนิโสมนสิการเลย ครับ แต่เป็นอโยนิโสมนสิการ และเจตสิกอื่นๆ ทำให้คิดไปในเรื่องราวต่างๆ ที่ได้สะสมมา ในเรื่องราวนั้นอย่างชำนาญ ครับ เพราะหากเป็นโยนิโสมนสิการจริง นักวิทยาศาสตร์ ก็จะต้องเกิดกุศลจิตมาก โดยไม่มีปัญญาทางธรรมที่เป็นเหตุให้กุศลเจริญเลย ครับ

และจากคำถามที่ว่า

แล้วอย่างในทางกุศล ถ้าผมยกตัวอย่างว่า การให้ทานกับขอทาน ของบุคคลสองคนโดยที่ทั้งสองคนทราบว่า ขอทานคนนี้ขี้เมาและมักนำเงินไปซื้อเหล้าดื่มอยู่บ่อยๆ บุคคลแรก แม้จะทราบว่าขอทานมักนำเงินไปซื้อเหล้า แต่ก็ให้ทานกับขอทาน ด้วยคิดว่า ขอทานจักได้ปัจจัยนี้ไปยังตนให้เป็นสุข ที่ไม่ใช่การซื้อเหล้า กับอีกคน เห็นขอทานแต่ไม่ได้ให้ทาน ด้วยคิดว่า หากเราให้ทานนี้ไป ขอทานก็จักนําไปซื้อเหล้าดื่ม ก็เป็นการไม่สมควร

อาการคิด ทั้งสองอย่างนี้ต่างกัน แต่จะกล่าวว่า เป็นด้วยโยนิโสมนิการด้วยกันทั้งคู่ได้หรือไม่ (เช่นเดียวกับในเรื่องอื่นๆ อันนี้คือผมขออนุญาตยกตัวอย่างโดยสังเขป) เพราะเกิดด้วยกุศลทั้งคู่ ถือเป็นโยนิโสมนิการคนละขั้น ได้หรือไม่ อย่างไร

- ก็ต้องย้อนกลับไปที่ความหมายของโยนิโสมนสิการ ครับว่า คือสภาพธรรมที่ใส่ใจด้วยดีที่เกิดกับจิตที่ดีงาม ขณะใดที่กุศลจิตเกิด คิดแยบคายเป็นไปในทางกุศลแล้ว ในขณะนั้น ครับ เพราะฉะนั้นการคิดจะให้ด้วยจิตกุศล ก็มีโยนิโสมนสิการด้วยเพราะเป็นกุศลจิต และแม้การคิดพิจารณาด้วยปัญญา ที่จะไม่ให้ด้วยความเห็นถูก ก็ด้วยกุศลจิตก็ได้ แต่ถ้าไม่ให้เพราะ ความขุ่นเคืองผู้รับ ที่เอาเงินไปทำอย่างอื่น จิตเป็นอกุศล ก็เป็นความคิดที่ไม่แยบคายในขณะนั้น ครับ เป็นอโยนิโสมนสิการ เพราะฉะนั้นก็ต้องกลับมาพิจารณาที่สภาพจิตเป็นสำคัญ หากเอาเรื่องราวมาปนก็จะสับสน และจะมีตัวอย่างไม่รู้จบ ครับ สำคัญที่จิตแต่ละขณะ ว่าเป็นอย่างไร

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา ครับ

กราบขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

กราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูงครับ

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ความเป็นจริงของสภาพธรรมไม่เคยเปลี่ยน เป็นจริงอย่างไร ก็เป็นจริงอย่างนั้น ที่พอจะเข้าใจ คือ ขณะที่อกุศลเกิดขึ้นเป็นไปนั้น เป็นอโยนิโสมนสิการ แต่ถ้ากุศลจิตเกิดขึ้นเป็นไป ไม่ว่าจะเป็นกุศลในระดับใดก็ตาม ขณะนั้นก็เป็นโยนิโสมนสิการ ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

สาธุ สาธุ สาธุ

อนุโมทามิ

ขออนุโมทนาครับ