ความจริงใจคืออะไร
กราบเรียนถามท่านวิทยากรและสหายธรรมค่ะ
วันนี้เกิดความสงสัยว่า ความจริงใจคืออะไรคะ ในทางโลกและทางธรรม คำว่า ความจริงใจ มีความหมาย เหมือนหรือต่างกันอย่างไร กราบขอคำอธิบาย อย่างละเอียดทีค่ะ
ในส่วนตัว ดิฉันเชื่อว่า ความจริงใจแบบ ๑๐๐% ตามสภาพธรรมะ น่าจะหมายถึงพระอรหันต์หรือเปล่าคะ เพราะท่านปราศจากอกุศลทุกประการ, ปราศจากมายา, โอ้อวด, ปราศจากความสำคัญตน, ปราศจากอคติ, ไม่ยินดีในรูป รส กลิ่น เสียง ลาภ ยศ สรรเสริญ มีศีลครบบริบูรณ์
แต่ในทางโลก น่าจะหมายถึง การไม่โกหก หลอกลวง ไม่ปอกลอก ไม่เห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัว ไม่ทรยศหักหลัง ซื่อสัตย์ต่อคู่ครองและเจ้านาย เก็บรักษาความลับให้มิตรได้ ไม่ประจบสอพลอ หวังลาภ ยศ สรรเสริญ ไม่หลอกใช้ใคร ไม่ผิดสัญญา มีสัจจะในคําพูด ฯลฯ
* ที่มาของคำถามนี้ คือ โดนผู้ใหญ่ตำหนิว่าดิฉันเป็นคนไม่จริงใจค่ะ เนื่องจากดิฉันไม่ยอมเปิดเผย ข้อมูลส่วนตัวในเฟซบุ๊ก และแยกเฟซบุ๊กหลายแอ็กเคานต์ เพราะมีหลายสังคม เช่น สังคมธรรมะ สังคมความสวยความงาม สังคมการเมือง สังคมเพื่อน สมัยเรียน และคนที่รู้จักกันดี แต่ผู้ใหญ่ท่านนั้นไม่พอใจและบอกว่าทำแบบนี้เท่ากับว่าปิดบังกัน เท่ากับว่าเป็นคนไม่จริงใจ และท่านบอกว่าถ้าจริงใจกับท่าน ต้องให้ท่านรับรู้ความเป็นไปทั้งหมดในทุกๆ สังคมของดิฉัน ท่านจึงจะถือว่าเราคบกันแบบจริงใจ ดิฉันก็เลยสับสนขึ้นมา แอบนึกในใจว่า ดิฉันไม่ได้ไปทรยศหักหลังใคร มีแต่โดนเขาทรยศหักหลังมาตลอด ไม่ได้ไปสร้างเรื่องโกหกหลอกลวงหรือปอกลอกใคร แต่เป็นเพียงคนไม่เปิดเผยเพราะมีบทเรียนในอดีตค่อนข้างโหดร้ายพอสมควร คือการที่เอาทุกสังคมมารวมกัน มันเกิดการปะปนของผู้คน ใครอยากรู้เรื่องใคร เพื่อเอาไปกลั่นแกล้ง ก็ทำได้ง่าย ความลับทางธุรกิจรั่วไหล ถูกนินทาและกลั่นแกล้ง จากคนที่ไม่พอใจแนวคิดของเราในสังคมอื่น เช่นสังคมการเมืองและศาสนา สรุปว่ากระทบกระทั่งกันมั่วไปหมดเลยค่ะ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
โดยทั่วไป ความจริงใจทางโลกก็เป็นดังที่ ผู้ถามอธิบายมา คือหมายถึง การไม่โกหก หลอกลวง ไม่ปอกลอก ไม่เห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัว ไม่ทรยศหักหลัง ซื่อสัตย์ต่อคู่ครองและเจ้านาย เก็บรักษาความลับให้มิตรได้ ไม่ประจบสอพลอ หวังลาภ ยศ สรรเสริญ ไม่หลอกใช้ใคร ไม่ผิดสัญญา มีสัจจะในคำพูด ฯลฯ
ซึ่งความจริงใจในพระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงนั้น หากพิจารณาให้ถูกต้องก็ต้องย้อนกลับดูมาว่าสิ่งที่มีจริงๆ คืออะไร นั่นคือ จิต เจตสิก รูป เพราะฉะนั้น ความจริงใจ ก็ไม่พ้นจากสภาพธรรมที่มีจริง นั่นก็คือ จิต เจตสิก ที่เกิดขึ้น ดังนั้น ความจริงใจในพระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง คือ ความจริงใจ คือใจที่จริง ใจที่ไม่เท็จ ใจที่ตรง ไม่คดโกง เพราะฉะนั้น อกุศลจิตเป็นใจที่ไม่ตรง เท็จ ไม่ตรงตามความเป็นจริง อกุศลจิตและเจตสิกที่ไม่ดีที่เกิดขึ้นจึงเป็นสภาพธรรมที่ไม่จริงใจ ด้วยเหตุที่สำคัญในความละเอียดคือเพราะอกุศลจิตที่เกิดขึ้นปิดบังความจริง เพราะมีโมหเจตสิกที่เป็นความไม่รู้เกิดร่วมด้วยเสมอ จึงปิดบังไม่ให้เห็นความจริงและเป็นสภาพธรรมที่คด ไม่ตรง ไม่จริงใจ เพราะใจไม่จริงในขณะนั้น ครับ รวมความว่า อกุศลจิตทุกประเภท ไม่จริงใจ
ส่วนสภาพธรรมที่จริงใจ คือเป็นสภาพธรรมที่ไม่ประกอบด้วยอกุศลเจตสิก และประกอบด้วยเจตสิกทีดี่ เพราะฉะนั้นกุศลจิตทุกประเภท จริงใจ เพราะเป็นใจที่จริง จริงและไม่คด ตรง ด้วยกุศลธรรมที่เกิดขึ้น ขณะที่ให้ทาน กุศลจิตเกิด จริงใจแล้วเพราะใจที่จริงด้วยกุศลธรรมที่คิดที่จะให้ ให้ความจริงใจกับบุคคลอื่น แต่แท้ที่จริงเพราะอาศัยความจริงใจของตนเองที่เป็นกุศลจิตในขณะนั้น ครับ
ซึ่งความจริงใจก็มีหลายระดับตามระดับของกุศลจิตที่เกิดขึ้น เพราะใจที่จริง ก็ยิ่งจริงมากขึ้นเมื่อรู้ตามความเป็นจริงมากขึ้น เพราะฉะนั้นใจที่ประกอบด้วยปัญญาความเห็นถูกย่อมเป็นใจที่จริง เพราะรู้ตามความเป็นจริง ละโมหะ อวิชชา ที่เป็นสภาพธรรมที่ปิดบังความจริง ให้เห็นความจริงและจริงใจตรงต่อสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ครับ
เพราะฉะนั้น การอบรมเจริญสติปัฏฐานหรืออริยมรรคมีองค์ ๘ ขณะนั้น ชื่อว่ากำลังอบรมใจที่จริง เพราะปัญญากำลังรู้ความจริง ขณะนั้นจริงใจด้วยเพราะไม่มีอกุศลเลยในขณะนั้น และปัญญากำลังรู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ซึ่งจะนำไปสู่ความจริงใจคือใจที่จะไม่มีอกุศล คือไม่มีอนุสัยกิเลสอีกเลย คือถึงความเป็นพระอรหันต์ที่จะไม่เกิดอกุศลจิตที่เป็นความไม่จริงใจ ครับ
ดังนั้น ความจริงใจของแต่ละบุคคลในชีวิตประจำวันก็คือขณะที่กุศลจิตเกิดขึ้น ซึ่งเรื่องราวที่ผู้ถาม ยกมา ก็เป็นเพียงเรื่องราว แต่หากพิจารณาที่ตัวสภาพธรรมแล้ว ใจของเราเอง ย่อมรู้ดีว่าทำด้วยกุศลจิตก็ชื่อว่าจริงใจ ทําด้วยอกุศลจิตก็ชื่อไม่จริงใจ แต่ควรเข้าใจว่าสัตว์โลกที่เป็นปุถุชนมากไปด้วยอกุศล ในชีวิตประจำวันก็มากไปด้วยความไม่จริงใจ อันเป็นใจที่ไม่จริง แต่ผู้ที่เห็นประโยชน์ของการฟังพระธรรมก็ฟังพระธรรมที่พระพุทธเจ้าผู้ทรงมีใจที่จริง และมอบความจริงใจที่ให้พระธรรมกับสัตว์โลกโดยไม่ได้หวังสิ่งใด ผู้ที่รับฟังย่อมได้รับความจริงใจคือปัญญาที่เกิดขึ้นของตนเอง ที่ทำให้ใจเริ่มจริง คือเริ่มละโมหะ อกุศลที่เป็นสภาพธรรมที่ไม่จริงได้ทีละน้อย จนในที่สุดถึงความบริสุทธิ์ใจ ใจที่บริสุทธิ์ดับกิเลสหมดสิ้นครับ
เพราะฉะนั้น ผู้ที่ศึกษาพระธรรม สำคัญที่สุดคือความจริงใจ คือการเจริญกุศลทุกประการ และตั้งจิตไว้ชอบ จริงใจที่จะศึกษาเพื่ออบรมปัญญา ดับกิเลส ครับ การฟังพระธรรม อบรมปัญญาและกุศลทุกประเภท ชื่อว่า ความจริงใจ ครับ
ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ความจริงใจ มาจากภาษาบาลีว่า สจฺจ (สัจจะ) เป็นธรรมประการหนึ่งที่ส่งเสริม เกื้อหนุนให้กุศลธรรมทั้งหลายเกิดขึ้นและเจริญขึ้น เพราะว่าบุคคลผู้ประกอบด้วยสัจจะ ย่อมเป็นผู้ที่จริงใจต่อการที่จะขัดเกลากิเลสของตนเอง ขณะใดที่กุศลจิตไม่เกิด แล้วเกิดระลึกขึ้นได้ว่า "เราพึงเป็นผู้มีความจริงใจต่อการเจริญกุศล" ก็จะเป็นปัจจัยหนึ่งที่จะทำให้กุศลเกิดขึ้นได้
ฉะนั้น การที่จะละอกุศลทั้งหลายได้ ก็จะต้องเป็นผู้ที่มีความจริงใจพร้อมด้วยสติ และสัมปชัญญะ ที่ระลึกรู้ลักษณะของอกุศลในขณะนั้น แล้วละ ... ซึ่งจะเป็นเหตุทำให้กุศลเจริญขึ้นได้
สัจจะ ซึ่งเป็นความจริงใจ ต่อการที่จะขัดเกลากิเลสนั้น เป็นบารมี (ธรรมที่ทำให้ถึงฝั่งแห่งพระนิพพาน) ประการหนึ่ง ตามความเป็นจริงแล้วจะเห็นได้ว่า ถ้าไม่มีความจริงใจต่อการที่จะกระทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดเลย สิ่งนั้นก็จะสำเร็จไม่ได้ แม้แต่ในเรื่องของกุศลทั้งหลายก็เช่นเดียวกัน ทั้งในเรื่องของทานการให้ การสละวัตถุสิ่งของเพื่อประโยชน์สุขแก่ผู้อื่น เรื่องของศีล ความประพฤติที่ดีงาม ทางกาย ทางวาจา ที่เป็นปกติในชีวิตประจำวัน การวิรัติ งดเว้น จากทุจริตประการต่างๆ เรื่องของภาวนา การอบรมความสงบของจิตและการอบรมเจริญปัญญาก็จะต้องเป็นผู้ที่มีสัจจะ มีความจริงใจ มีความไม่คลาดเคลื่อนต่อการเจริญกุศลทุกๆ ขั้น ทุกๆ ประการ กุศลประการนั้นๆ จึงจะเกิดขึ้นและเจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้นด้วย ซึ่งทั้งหมดทั้งปวงนั้น ก็เป็นไปเพื่อขัดเกลากิเลสของตนเอง ครับ
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
