คิดตลอดเวลาหรือเปล่า

การศึกษาพระธรรมจะมีประโยชน์ต่อเมื่อ มีความเข้าใจถูกจริงๆ เพื่อรู้ความจริง ไม่ใช่เพื่ออย่างอื่น พระธรรมคิดเองไม่ได้ แต่ต้องพิจารณาไตร่ตรองสิ่งที่ได้ฟังว่ามีเหตุผลถูกต้องตรงตามที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงหรือไม่ จึงควรจะศึกษาให้เข้าใจทีละคำให้เกิดความเข้าใจจริงๆ ขอยกตัวอย่างที่ท่านอาจารย์สนทนาว่า คิดตลอดเวลาหรือเปล่า ทุกๆ ขณะในชีวิตก็เป็นเพียงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นเห็น ได้ยิน...และก็คิด แต่ละขณะเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย แล้วดับไป เห็นก็ไม่ไช่คิด ได้ยินก็ไม่ใช่คิด จึงไม่ได้คิดตลอดเวลา ก่อนเห็นเป็นจักขุทวาราวัชชนจิต เป็นกิริยาจิตมีวิตกเจตสิกเกิดร่วมด้วยเพียงแค่จรดในอารมณ์เท่านั้น ไม่ได้คิดอะไรเลย ขณะเห็นเป็นชาติวิบาก ไม่มีวิตกเจตสิกเกิดร่วมด้วย ไม่มีโลภะเกิดในขณะที่เห็น เพราะขณะที่เห็นไม่ใช่ขณะที่คิด สัมปฏิจฉันนจิต สันตีรณจิตที่เกิดต่อจากเห็นเป็นเพียงวิบากจิต แม้มีวิตกเจตสิกเกิด ก็ทำกิจเพียงจรดหรือตรึกในอารมณ์คือสีสันวัณณะเท่านั้น ยังไม่ได้คิดอะไรเลย โวฏฐัพพนจิตเป็นกิริยาจิตเกิดสืบต่อจากสันตีรณจิต มีวิตกเจตสิกเกิดร่วมด้วยทำหน้าที่เพียงจรดในอารมณ์เช่นกัน ขณะที่คิดเป็นขณะที่เป็นชวนะ มีวิตกเจตสิกเกิดร่วมด้วยจรดหรือตรึกในสีสันวัณณะ และคิดจากสิ่งที่เพียงเห็น คิดเป็นสิ่งต่างๆ คน สัตว์ เรื่องราวต่างๆ มากมาย คิดเป็นกุศลบ้าง เป็นอกุศลบ้างตามการสะสม สำหรับตทาลัมพนจิตที่เกิดสืบต่อจากชวนจิตเป็นชาติวิบาก แม้มีวิตกเจตสิกเกิดร่วมด้วย ก็ไม่ได้คิด

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ อย่างยิ่งค่ะ...