นิมิตอันเป็นอารมณ์ของวิปัสสนา
ขออนุญาตเรียนถามเกี่ยวกับเรื่องนิมิตครับ
เนื่องจากนิมิตนั้น ท่านกล่าวไว้หลากหลายนัย นิมิต อนุพยัญชนะ ที่ทำให้เห็นเป็น สัตว์ บุคคล สิ่งของ และรายละเอียดต่างๆ ท่านกล่าวไว้ ว่าเป็นบัญญัติ แต่หากเป็น นิมิตในขันธ์ ซึ่งเป็นอารมณ์ของสติปัฏฐานนั้น จะถือว่าเป็นบัญญัติด้วยหรือไม่ครับ และมีการอธิบายไว้โดยละเอียดในคัมภีร์ต่างๆ อย่างไรบ้างครับ
ขอบพระคุณครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ขออนุญาตแสดงความคิดเห็น ตามความเข้าใจดังนี้ ในเรื่อง นิมิตของสภาพธรรม โดยทั่วไป ที่เข้าใจกันนั้น เมื่อได้ยินคำว่า นิมิต ก็มี อนุพยัญชนะด้วย นิมิตในที่นั้น หมายถึง ส่วนหยาบ ที่เห็นเป็นรูปร่าง สัณฐานแล้ว ที่เป็นบัญญัติ เรื่องราวในขณะนั้น หากแต่ว่านิมิต มีหลากหลายนัย ทั้งนิมิตในสภาพธรรมที่กำลัง มี กำลังปรากฎ ที่เป็น รูปนิมิต เวทนานิมิต สัญญานิมิต สังขารนิมิต วิญญาณนิมิต นิมิตของสภาพธรรม นั่น ก็คือ ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฎ ซึ่งในวิปัสสนาญาณ ที่เห็นความเป็นภัย
ในพระไตรปิฎก ปฏิสัมภิทามรรค แสดงถึง สังขารนิมิต นิมิตของสภาพธรรมไว้ น่า พิจารณาครับว่า พระโยคาวจร คือ ผู้ที่อบรมปัญญา พิจารณาเห็นสังขารนิมิต ว่ามีภัย คือ สภาพธรรมในขณะนี้ ที่เกิดขึ้น และ ดับไป มีภัย เป็นต้น ส่วน พระนิพพาน ชื่อว่า สภาพธรรมที่ไม่มีนิมิต คือ ไม่มีลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นและดับไป ดังนั้น นิมิตอีกนัยหนึ่ง ย่อมหมายถึง สภาพธรรมที่มีจริง ที่เป็นนิมิตให้รู้ มีลักษณะให้รู้ หาก ไม่มีนิมิต ไม่มีลักษณะให้รู้ ปัญญาที่เป็นการเจริญสติปัฏฐาน วิปัสสนาญาณ ก็ไม่ สามารถรู้ได้ เพราะ ไม่มีนิมิต ลักษณะให้รู้ แต่เมื่อรู้โดยความเป็นนิมิตของสภาพธรรม ย่อมเห็นว่าเกิดขึ้น และ ดับไป นิมิตนั้น หาสาระไม่ได้เลย จึงเจริญอบรมปัญญา ออก จากนิมิต คือ ประจักษ์พระนิพพาน ออกจากนิมิตที่เป็นสังขารนิมิต ที่เป็นสภาพธรรม ที่เกิดขึ้นและดับไป ครับ
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 704
อาทีนวญาณนิทเทส
[๑๑๕] ปัญญาในความปรากฏเป็นของน่ากลัว เป็นอาทีนวญาณอย่างไร? ปัญญาในความปรากฏโดยความเป็นภัยว่า ความเกิดขึ้นเป็นภัย ความเป็นไปเป็นภัย สังขารนิมิตเป็นภัย ฯ ล ฯ
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 849
พระโยคาวจรพิจารณาเห็นสังขารนิมิตโดยความเป็นภัย มีจิต น้อมไปในนิพพานอันไม่มีสังขารนิมิต ถูกต้องแล้วซึ่งสังขารนิมิตด้วย ญาณ ย่อมพิจารณาเห็นความเสื่อมไป วิหารธรรมนั้นชื่อว่า อนิมิตวิหาร
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 852
[๒๐๗] พระโยคาวจรพิจารณาเห็น รูปนิมิตโดยความเป็นภัย มีจิตน้อมไปใน นิพพานอันไม่มีนิมิต ถูกต้องแล้วๆ ย่อมเห็นความเสื่อม ไป เพิกเฉยความเป็นไปแล้ว คำนึงถึงนิพพานอันเป็นที่ดับ ไม่มีนิมิต แล้วย่อมเข้าสมาบัติ นี้ชื่อว่า อนิมิตวิหาร ...
[๒๐๘] พระโยคาวจรพิจารณาเห็นเวทนานิมิต ฯลฯ สัญญานิมิต สังขารนิมิต วิญญาณนิมิต จักษุ ฯลฯ
เชิญคลิกอ่านเพิ่มเติมที่นี่ ครับ
ขอความเข้าใจสังขารนิมิตด้วยค่ะ
ขออนุโมทนา ครับ
ขออนุโมทนา อ.วิทยากร ที่ให้ความละเอียด
ธรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ ก็ไม่มี (นิพพาน) นิมิตบอกให้ทราบได้ (อนิมิต) แต่ถ้าธรรมเป็นธรรมที่เกิดแล้ว ดับแล้ว เช่น เสียงสูงเกิดดับๆ หลายๆ ครั้ง ก็พอให้ทราบได้ว่ามีลักษณะเป็นรูปนิมิต หรือ แข็งที่เกิดดับ หลายๆ ครั้ง พอให้ทราบได้ว่ามีแข็ง มีนิมิต มีเครื่องหมายบอกถึงว่ามีรูปธรรม หรือ ความสุขที่เกิดขึ้นหลายๆ ครั้ง ก็มีเครื่องหมายบอกถึงว่ามีนามธรรม ซึ่งละเอียดกว่ารูปธรรมอยู่จริง ทั้งผู้ที่มีปัญญาที่ละเอียดขึ้นก็ไม่ได้ เห็นเฉพาะลักษณะเฉพาะ เห็นการเกิดขึ้นและดับไปด้วย เห็นโดยความเป็นโทษ เป็นภัย ต่างๆ เป็นต้น
ขอบพระคุณอาจารย์ผเดิมและคุณวิทวัสครับ
นิมิตปรากฏเมื่อปรมัตถธรรมเกิด ปรมัตถธรรมเกิดสืบต่อเนื่องกัน นิมิตก็ปรากฏสืบต่อ เนื่องกัน ทำให้เป็นอารมณ์ของจิตที่เกิดสืบตามลำดับสลับกันไป นิมิตนี้ถือว่าเป็นบัญญัติด้วยหรือไม่ครับ เพราะบางครั้งก็ใช้คำว่า "เงาของปรมัตถ" ครับ
ขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
