กัมมวิญญาณ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จิต เป็นสภาพธรรมที่มีจริง เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ จิตมีความ

หลากหลาย โดยชาติ คือ การเกิดขึ้นบ้าง โดยสัมปยุตตธรรม คือ เจตสิกธรรมที่เกิด

ร่วมด้วย บ้าง โดยภูมิ คือ ระดับขั้นของจิตบ้าง โดยอารมณ์ บ้าง

จิตเกิดขึ้นต้องเป็นชาติหนึ่งชาติใดใน ๔ ชาติ คือ

-กิริยาชาติ จิตเกิดขึ้นเป็นชาติกิริยา เพียงเกิดขึ้นทำกิจหน้าที่ของตนๆ แล้ว

ก็ดับไป ไม่เป็นเหตุให้เกิดผลในภายหน้า ตัวอย่างขณะจิตที่เป็นชาติกิริยา เช่น

จักขุทวาราวัชชนจิต มโนทวาราวัชชนจิต เป็นต้น

-อกุศลจิต จิตเกิดขึ้นเป็นอกุศล ที่จิตเป็นอกุศล ก็เพราะมีเจตสิกฝ่ายที่เป็น

อกุศลเกิดร่วมด้วย เช่น โลภะ โทสะ โมหะ มานะ มิจฉาทิฏฐิ เป็นต้น เมื่อว่า

โดยประเภทของอกุศลจิตแล้ว มี ๓ ประเภทใหญ่ๆ คือ โลภมูลจิต โทสมูลจิต

และโมหมูลจิต เป็นจิตที่มีจริง เกิดขึ้นเป็นไปในชีวิตประจำวัน

-กุศลจิต จิตเกิดขึ้นเป็นกุศล ที่จิตเป็นกุศล ก็เพราะมีโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย

เช่น มีศรัทธา สติ หิริ โอตตัปปะ เป็นต้น เกิดร่วมด้วย เป็นการสะสมเหตุที่ดี

ขณะจิตที่เป็นกุศลในชีวิตประจำวัน เช่น ขณะที่เป็นไปในการให้ทาน เป็นไปในการ

รักษาศีล เป็นไปในการขวนขวายช่วยเหลือเกื้อกูลผู้อื่น ตลอดจนถึงขณะที่มีการ

ฟังพระธรรม สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูก

-วิบากจิต จิตเกิดขึ้นเป็นการรับผลของกรรม วิบากจิตในชีวิตประจำวัน เช่น

ขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส เป็นต้น วิบากจิตทั้งหมด

ต้องเกิดจากเหตุคือกรรมที่ได้กระทำแล้วทั้งนั้น

สำหรับกัมมวิญญาณ นั้น ก็คือ จิต นั่นเอง แต่เป็นจิต ที่ประกอบด้วยเจตนา

ซึ่งเป็นกรรม ในอรรถกถาทั้งหลายแสดงไว้ว่า ได้แก่ จิตที่ประกอบด้วยอกุศล

เจตนา (จิตที่เกิดร่วมกับอกุศลเจตนา ๑๒) และ จิตที่ประกอบด้วยกุศลเจตนา

จำแนกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ จิตที่ประกอบด้วยกุศลเจตนาที่เป็นไปใน

ความดีในชีวิตประจำวัน (มหากุศล ๘) และ กุศลเจตนาในรูปาวจรกุศล

(รูปาวจรกุศล ๕) และอีกประเภทหนึ่งหนึ่ง คือ จิตที่ประกอบด้วยกุศลเจตนา

ที่เป็นไปในอรูปาวจรกุศล (อรูปาวจรกุศล ๔) ซึ่งเป็นเหตุที่จะทำให้เกิดผล

คือวิบากจิตในภายหน้า

เมื่อเข้าใจอย่างนี้แล้ว ก็ไม่พ้นไปจากความเกิดขึ้นเป็นไปของอกุศลจิต

กับ กุศลจิต นั่นเอง ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ