การปฎิบัติสมาธิถึงขั้นไหนจึงทำให้เกิดปัญญา
ผมขอเรียนถามเรื่องการปฎิบัติสมาธิ เท่าที่ได้ฟังมาการปฎิบัติสมาธิทำให้เกิดปัญญา ผมขอเรียนถามว่า ปัญญาเกี่ยวกับเรื่องใดและต้องถึงฌาณจิตขั้นใด เพราะเท่าที่มีความรู้ทางปริยัติพบว่า การปฎิบัติวิปัสสนาทำให้เกิดปัญญารู้แจ้งแทงตลอดในสภาพธรรมขั้นต่างๆ
สมาธิ คือ เอกัคคตาเจตสิก เกิดกับจิตทุกดวง เมื่อเกิดร่วมกับอกุศลจิต เรียกว่ามิจฉาสมาธิ เมื่อเกิดร่วมกับกุศลจิต เรียกว่า สัมมาสมาธิ โดยมากในพระไตรปิฎกกล่าวถึง สัมมาสมาธิระดับขั้นอัปนาสมาธิ คือ ฌานขั้นต่างๆ ผลของสมาธิ คือ การเกิดเป็นพระพรหม เมื่อหมดอายุแล้วกลับมาสู่ความเป็นอย่างนี้อีกคือไม่สามารถทำให้เกิดปัญญารู้แจ้งความจริงหรือละกิเลสอะไรได้เลย เป็นเพียงข่มกิเลสไว้เท่านั้น
ส่วนการเจริญวิปัสสนาภาวนาทำให้ปัญญาเจริญขึ้นเมื่อปัญญาเจริญมากขึ้น ย่อมละกิเลสได้ตามลำดับ ส่วนคำที่ว่าสมาธิเป็นปัจจัยให้เกิดปัญญานั้น ต้องเป็นสัมมาสมาธิของผู้ที่มีปกติเจริญสติปัฏฐาน จึงเป็นเหตุใกล้ของปัญญาได้