ผู้มีความสุขแท้

[เล่มที่ 34] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๓ - หน้าที่ 142

๕. หัตถกสูตร

ว่าด้วยผู้มีความสุขแท้

[๔๗๔] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้า ประทับบนลาดใบไม้ใน ป่าสิงสปาวัน ใกล้ทางโค ในแคว้น อาฬวี ครั้งนั้น เจ้าชาย หัตถกะ อาฬวกะ ทรงดำเนินด้วยพระบาทเที่ยวมา ทอดพระเนตรเห็น พระผู้มี พระภาคเจ้า ประทับนั่งบนลาดใบไม้ ใน ป่าสิงสปาวัน ใกล้ทางโค ครั้นแล้วเสด็จเข้าไปเฝ้า พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงถวายบังคม พระผู้มีพระภาคเจ้า แล้วประทับนั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่ง เจ้าชาย หัตถกะ อาฬวกะ ผู้ประทับนั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่งแล้ว ได้กราบทูลถาม พระผู้มีพระภาคเจ้า ว่า

พระผู้มีพระภาคเจ้า บรรทมเป็นสุขอยู่หรือ พระพุทธเจ้าข้า?

พ. อย่างนั้นเจ้าชาย ตถาคตนอนเป็นสุข บรรดาคนที่นอนเป็นสุขในโลก ตถาคตเป็นคนหนึ่ง

หัตถกะ. พระพุทธเจ้าข้า ราตรีฤดูเหมันต์ (นี่ก็) หนาว หน้าอันตรัฏฐกะ (นี่ก็) เป็นคราวหิมะตก พื้นดินก็เป็นรอยโคขรุขระ ลาดใบไม้ก็บาง (ร่ม) ใบต้นไม้ก็โปร่ง ผ้ากาสายะก็เย็น ทั้งลมเวรัมพวาตอันเย็นก็พัดมา กระนี้แล้วพระผู้มีพระภาคเจ้ายังรับสั่งว่า อย่างนั้นเจ้าชาย ตถาคตนอนเป็นสุข บรรดาคนที่นอนเป็นสุขในโลก ตถาคตเป็นคนหนึ่ง.

พ. เจ้าชาย ถ้ากระนั้น ตถาคตจักย้อนถามท่านในข้อนี้ พอพระทัยอย่างใด พึงทรงตอบอย่างนั้น ท่านจะทรงสำคัญว่ากระไร? เจ้าชายมีเรือนยอดอันฉาบปูนทั้งภายในทั้งภายนอกจนลมลอดไม่ได้ มีประตูอันลงกลอนสนิท มีหน้าต่างปิดได้ ของคฤหบดีก็ดี ของบุตรคฤหบดีก็ดี ในเรือนยอดนั้น มีเตียงอันลาดด้วยผ้าโคณกะ ลาดด้วยผ้าปฏิกะ ลาดด้วยผ้าปฏลิกะ มีฟูกอันโอ่โถงหุ้มด้วยหนังกทลิมฤค ประกอบด้วยผ้าคาดเบื้องบน มีหมอนสีแดงสองข้าง อนึ่ง ในนั้นประทีปน้ำมันส่องสว่าง มีภริยา ๔ นาง เฝ้าปรนนิบัติอยู่ด้วยอาการเป็นที่พึงพอใจ ท่านทรงสำคัญข้อนี้ว่ากระไร เจ้าชาย เขานอนเป็นสุขหรือไม่ หรือว่าท่านทรงเห็นอย่างไรในข้อนี้.

หัตถกะ. เขาคงนอนเป็นสุข พระพุทธเจ้าข้า บรรดาคนที่นอนเป็นสุขในโลกเขาก็เป็นคนหนึ่ง.

พ. ท่านจะทรงสำคัญข้อนี้ว่ากระไร เจ้าชาย ความเร่าร้อนทางกายก็ดี ทางใจก็ดี ที่เกิดเพราะราคะ ... โทสะ ... โมหะ ซึ่งเป็นเหตุจะให้เขาเร่าร้อน นอนเป็นทุกข์ จะพึงเกิดขึ้นแก่คฤหบดีหรือบุตรคฤหบดีนั้นบ้างหรือไม่หนอ.

หัตถกะ. เกิด พระพุทธเจ้าข้า.

พ. คฤหบดีหรือบุตรคฤหบดีนั้นเร่าร้อน ด้วยความเร่าร้อนที่เกิด เพราะราคะ ... โทสะ ... โมหะใด จึงนอนเป็นทุกข์ ราคะ ... โทสะ ... โมหะนั้น ตถาคตละเสียแล้ว มีมูลอันขาดแล้ว ทำให้เหมือนตอตาลแล้ว ทำให้ไม่มีในภายหลังแล้ว มีอันไม่เกิดขึ้นอีกต่อไปเป็นธรรมดา เพราะเหตุนั้น ตถาคตจึงนอนเป็นสุข.

นิคมคาถา

พราหมณ์ผู้ดับ (เครื่องร้อน) สนิท แล้ว นอนเป็นสุขในกาลทั้งปวงแล ผู้ใด ไม่ติดในกามทั้งหลาย ผู้นั้นเป็นคนเย็น หาอุปธิ มิได้ ตัดเครื่องข้องทั้งปวง กำจัดความกระวนกระวายในหทัย เข้า ไปสงบแล้ว ถึงความสงบใจ นอน เป็นสุข.

จบหัตถกสูตรที่ ๕